27-go kwietnia br. Kosmiczne Obserwatorium Fermi zarejestrowało wyjątkowy rozbłysk gamma - o rekordowej jasności i czasie trwania.
Błyski gamma (ang. Gamma Ray Bursts, GRB) to zjawiska polegające na nagłym wzroście emisji promieniowania gamma, obserwowane na małym obszarze nieba. Są one najjaśniejszymi, znanymi zjawiskami we Wszechświecie. Poza obserwowaną emisją w zakresie gamma towarzyszy im także tzw. poświata obserwowana w innych zakresach widma elektromagnetycznego np. radiowym, optycznym czy rentgenowskim. Obserwacje astronomiczne wskazują, że rozbłyski gamma są zjawiskami pozagalaktycznymi.
GRB dzielą się na dwie grupy: błyski długie, trwające od 2 sekund do kilku czy nawet kilkunastu godzin oraz krótkie, z czasem trwania mniejszym niż 2 sekundy.
Przyczyną długich rozbłysków są prawdopodobnie nagłe wybuchy, mające związek z ostatnią fazą supernowej. Proponowane są również inne wyjaśnienia tych zjawisk, jak na przykład wybuchy magnetarów. Dokładna natura błysków nie jest nadal ostatecznie wyjaśniona.
Błyski gamma są często obserwowane przez Kosmiczne Obserwatorium Fermi. Ten kosmiczny instrument, będący jednym z przedsięwzięć NASA, regularnie monitoruje niebo w zakresie gewowego promieniowania gamma (energia promieniowania rzędu GeV).
Na pokładzie Fermiego znajdują się dwa instrumenty: LAT (ang. Large Area Telescope) – detektor fotonów gamma z zakresu od 20 MeV do 300 GeV oraz GBM (ang. Gamma-ray Burst Monitor) – detektor pracujący w niższym zakresie energetycznym niż LAT (8 keV-30 MeV), z bardzo krótkim czasem reakcji (około 2 μs), dzięki czemu może bardzo szybko wykrywać i lokalizować rozbłyski gamma.
Rozbłysk zarejestrowany 27-go kwietnia 2013 (GRB 130427A, jak widać w nazwie zakodowana jest data) znajduje się gwiazdozbiorze Lwa. Był on wyjątkowy pod względem czasu trwania - kilkanaście godzin oraz jasności – zarejestrowano cząstki o energiach 94 MeV, jak donosi Julie McEnery z NASA Goddard Space Flight Center.
To rekordowe zjawisko w pięcioletniej historii pracy Fermiego – obserwatorium działa od czerwca 2008 roku.
Początek rozbłysku datuje się na 9:47 czasu polskiego. Zjawisko zaobserwowane zostało także przez inne instrumenty, w zakresie optycznym, podczerwonym i radiowym. Udało się ustalić, że rozbłysk miał miejsce 3,6 miliarda lat świetlnych od Ziemi.
Źródło: Alicja Wierzcholska | NASA
Na zdjęciu: Mapa nieba widzianego przez przez Kosmiczne Obserwatorium Fermi przed i w trakcie błysku GRB 130427A. Źródło: wikimedia.org
(Tekst ukazał się pierwotnie w serwisie Orion, którego zasoby zostały włączone do portalu Urania)
