W dniach 18 - 26 luty 2009 w Toruniu trwały wydarzenia otwierające Międzynarodowy Rok Astronomii w Polsce.
Tydzień pełen wrażeń rozpoczęło 18 lutego otwarcie wystawy prac Jacka Drążkowskiego "Astrożarty, czyli z czego śmieją się astronomowie". Wystawa była owocem wieloletniej współpracy Jacka Drążkowskiego z dwumiesięcznikiem Urania-Postępy Astronomii, które wzbogaca swoimi rysunkami. Jacek Drążkowski od lat opracowuje graficzny wygląd Uranii i tworzy jej skład komputerowy. Wystawę otworzył dyrektor Dworu Artusa Marek Pijanowski, a głos zabrali dr Maciej Mikołajewski - spiritus movens całego wydarzenia oraz prof. Edwin Wnuk - prezes Polskiego Towarzystwa Astronomicznego. Jacek Drążkowski przedstawił historię powstawania swoich rysunków i oprowadził gości po wystawie.
Z inicjatywy prezesa Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Świeckiej „Astrożarty” goszczą obecnie w Świeciu nad Wisłą w Izbie Regionalnej Ziemi Świeckiej. Wystawa rysunków połączona jest z wystawą minerałów i meteorytów, wśród których największe zainteresowanie wzbudził meteoryt „Świecie”. Prace J. Drążkowskiego oglądać będzie można również w Grudziądzu i Olsztynie. Zainteresowanych sprowadzeniem „Astrożartów” do innych miejscowości prosimy o kontakt z Orionem.
Na zakończenie wieczoru w kawiarni "Struna Światła" w Domu Artusa uczniowie z III Liceum Ogólnokształcące im. Unii Lubelskiej z Lublina przedstawili happening "Po prostu błyszcz". Pomysłowo i dowcipnie zrealizowane przedstawienie wyszło spod pióra Macieja Siedleckiego z klasy III d. Rolę jurorów zagrali Mateusz Wróblewski, Maciej Mazur i Karol Iwaniak, Gwiazdę zagrała Katarzyna Lisek, Galaktykę - Anna Wójcik, a w rolę skrzywdzonego Plutona wcieliła się Małgorzata Patryn. Do tej trupy aktorskiej z klasy III d dołączyła pierwszoklasistka Monika Szymczyk grająca Supernową. Światła zgasły a na scenę wkroczyli młodzi aktorzy...
Jury przeprowadzało casting do wielkiego show.
Pierwsza kandydatka to Gwiazda: - Jestem zbudowaną z materii międzygwiazdowej gwiazdą typu O.
Jury: - Gwiazdy typu O szybko się wypalają...
Gwiazda: - W życiu nie ma czasu na nudę! Za nic nie zamieniłabym się z tymi typu M czy K.
Druga kandydatka to Galaktyka.
Jury: - Galaktyka jak ta lala...
Galaktyka: - Jest nas wiele tysięcy!
Jury: - No, to ten casting trochę potrwa....
Trzecia kandydatka to również kobieta i to bardzo atrakcyjna.
Jury: - Trochę sfeminizowany ten casting... Jak cały Wszechświat. Pani imię?
Kandydatka: - Supernowa!
Czwarty kandydat wygląda niepozornie:
Jury: - Imię?
Kandydat: - Pluton... Zdegradowali mnie... Jak ja się teraz na imprezie pokażę..... Tak, tak, skończyło się rumakowanie.
To tylko migawka z przedstawienia, które wzbudziło wielki aplauz publiczności. Mamy nadzieję, że trupa młodych aktorów będzie działać nadal, bo talentu im nie brakuje. Opiekunce całego przedsięwzięcia - nauczycielce fizyki pani dr Reginie Zawiszy - Winiarczyk serdecznie gratulujemy i życzymy dalszych sukcesów.
19 lutego jak co roku na Rynku Staromiejskim pod pomnikiem Mikołaja Kopernika zostały złożone kwiaty.
Następnie pochód władz uczelni, senatorów i świeżo upieczonych doktorów UMK udał się na dalsze uroczystości do auli uniwersyteckiej, gdzie wręczono dyplomy doktorów oraz doktorów habilitowanych prawie 200 naukowcom. Nadano tytuł honorowego doktora Uniwersytetu Mikołaja Kopernika prof. Mieczysławowi Jarońcowi. Profesor Jaroniec specjalizuje się m.in. w syntezie, modyfikacji i zastosowaniach materiałów mezoporowatych. Jest najczęściej cytowanym na świecie polskim chemikiem. Na Święcie Uczelni głos zabrał JM Rektor UMK prof. Andrzej Radzimiński i prof. Ryszard Legutko, sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego.
Planetarium im. Wł. Dziewulskiego przygotowało dla Torunian pokaz "Toruń - Miasto Kopernika" w reżyserii Stanisława Rokity.
Wieczorem przy fontannie Cosmopolis odsłonięto rzeźbę plenerową "Planetoida 12999 Toruń". Jest to pierwszy w świecie pomnik postawiony planetoidzie, a jego autorką jest młoda rzeźbiarka, doktorantka UMK, Paulina Kaczor-Paczkowska. Torunianie mogli podziwiać pokaz sztucznych ogni i obserwować najjaśniej w tym roku świecącą Wenus przez teleskopy przywiezione z Piwnic przez astronomów.
Na zakończenie wieczoru w Planetarium prof. Tadeusza Michałowski z Poznania wygłosił wykład pt. "Jak wygląda planetoida 12999 Toruń". Odkrywcą planetoidy jest prof. Ted Bowell. Numer prowizoryczny planetoidy to 1981 QJ2. Pod tą nazwą kryje się rok i miesiąc odkrycia - 30 sierpnia 1981 r. Prof. Michałowski porosił Teda Bowella, aby jako odkrywca, który ma prawo nadawać nazwy odkrytym planetoidom, nazwał obiekt 12999 mianem Toruń. I tak się stało. Wiemy, że obiekt ma średnicę ok. 5-10 km i okrąża Słońce w pasie asteroid w ciągu 3,5 roku. Prof. Michałowski przypomniał zebranym, że Mały Książe - bohater książki Antoine de Saint-Exupéry'ego, mieszkał również na planetoidzie o nazwie B612. Obecnie odkrywa się ok. 10 tys. planetoid rocznie. Ted Bowell odkrył ponad 500 asteroid. Na niebie krąży już planetoida Kraków, Gdańsk, Warszawa a także planetoida Woszczyk, Michałowski, Kwiatkowski, Kryszczyńska - nazwy nadane na cześć polskich naukowców.
Nie wiemy jak dokładnie wygląda planetoida Toruń, ale zdjęcia innych planetoid, takich jak Ida, Daktyl, Eros, Itokawa uzyskane przez sondy NEAR, Hayabusa czy Rosetta, dają nam pogląd jak planetoida Toruń może wyglądać. Ta wiedza pozwala nam stwierdzić, że rzeźba plenerowa Planetoida 12999 Toruń nie jest jedynie wizją artystyczną, ale całkiem prawdopodobnym odzwierciedleniem rzeczywistej planetoidy - oczywiście w pomniejszeniu.
Więcej o planetoidzie 12999 Toruń na stonach PTA.
20 lutego odbył się koncert uniwersytecki. Toruńska Orkiestra Symfoniczna dyrygowana przez Rubena Silvę wykonała Symfonię Es-dur "Mercury" Josepha Haydna, "Planetoidę 12999 Toruń" toruńskiej artystki Magdaleny Cynk (prawykonanie), a wraz z Chórem Akademickim - "Glorię" współczesnego angielskiego kompozytora Johna Ruttera. Po koncercie goście mogli popatrzeć w niebo przez teleskopy - studenci UMK (Koło Naukowe Studentów Astronomii) oraz miłośnicy astronomii przygotowali pokazy Wenus, której blask właśnie w nocy z 20 na 21 lutego był najjaśniejszy.
21 lutego w Ratuszu Staromiejskim miała miejsce polska premiera filmu "Tajemnica kodu Kopernika" w reżyserii Michała Juszczakiewicza. Film dokumentalny przedstawia poszukiwanie grobu Mikołaja Kopernika w archikatedrze we Fromborku, nieudane poszukiwania grobu wuja Astronoma, Łukasza Watzenrode oraz badania materiału genetycznego prowadzone w Szwecji. Głównym narratorem filmu jest p. Beata Jurkiewicz kierująca ekipą badawczą. Po filmie prof. Krzysztof Mikulski z UMK poprowadził panel dyskusyjny, w którym udział wzięli: kierujący pracami poszukiwania grobu Kopernika prof. Jerzy Gąssowski z Akademii Humanistycznej im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku, inspektor Dariusz Zajdel, który zrekonstruował wygląd twarzy 70-letniego Kopernika na podstawie znalezionej czaszki, ks. biskup dr Jacek Jezierski - sprawca prowadzonych badań, prof. Wiesław Bogdanowicz, genetyk, który przeprowadzał badania DNA czaszki i skontaktował grupę badawczą z genetykami szwedzkimi, dr Jerzy Sikorski, który ustalił prawdziwe miejsce spoczynku Astronoma oraz biorący udział w pracach archeolog prof. Władysław Duczko.
W Uppsali znajduje się księgozbiór Kopernika zrabowany przez Szwedów w czasie potopu szwedzkiego. Profesor astronomii Göran Henriksson zaproponował, by poszukać materiału genetycznego właśnie w tych księgach. W "Kalendarzu Rzymskim" Johhannesa Stöfflera znaleziono kilka włosów. W woluminie tym znajdują się również liczne odręczne notatki poczynione przez Kopernika. Porównano DNA zęba wydobytego z czaszki z DNA znalezionych włosów - na 99% należały do jednego i tego samego człowieka. Zatem wiemy, że Kopernik został pochowany przy ołtarzu św. Andrzeja, który dziś nosi nazwę ołtarza św. Krzyż
Z zęba wydobytego z czaszki Kopernika udało się uzyskać chromosom Y, czyli informacje z linii męskiej. W czaszce brak przednich zębów - jedynek i dwójek - grabarz kopiąc grób dla następnych kanoników wybił je łopatą. Doktor Sikorski dodała, że z badaniami trzeba było poczekać, aż Jacek Jezierski skończy liceum w Olsztynie, wybierze stan duchowny i w końcu zostanie biskupem i gospodarzem katedry fromborskiej.
W Olsztynie trwają pracę poszukiwawcze pavimentum, na którym Kopernik dokonywał obserwacji. W czerwcu odbędzie się we Fromborku pochówek znalezionych szczątków doczesnych Mikołaja Kopernika.
Na koniec uroczystości w Ratuszu, w imieniu Fundacji Planetarium i Muzeum Mikołaja Kopernika, pani Nina Mazurkiewicz już po raz 19 przekazała muzeum dary. Muzeum wzbogaciło się również o wydane przez pana Krzysztofa Młotkowskiego faksymile brewiarza staroniderlandzkiego. Następnie goście wysłuchali koncertu zespołu instrumentów dawnych Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego "Ars Nova".
Po koncercie Naukowe Koło Astronomów i miłośnicy astronomii przygotowali pokazy nieba - tak jak 400 lat temu Galileusz jako pierwszy obserwował fazy Wenus, tak i teraz Torunianie mogli podziwiać piękny sierp Gwiazdy Wieczornej. Do obchodów rocznicy urodzin Kopernika w Toruniu i inauguracji Roku Astronomii został też włączony coroczny wykład im. Profesora Aleksandra Jabłońskiego.
26 lutego, przy wypełnionej po brzegi 1000 osobowej widowni auli uniwersyteckiej, mieliśmy przyjemność wysłuchać wykładu ks. prof. Michała Hellera pt. "Czas człowieka i czas Wszechświata". Ksiądz Heller jest profesorem Ośrodka Badań Interdyscyplinarnych Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie i laureatem Nagrody Templetona za pokonywanie barier między nauka a religią (Urania-Postępy Astronomii, 3/2008). Profesor, jak zawsze, w ciekawy sposób przybliżał nam tajemnice Kosmosu.
To dopiero początek obchodów Międzynarodowego Roku Astronomii. Zachęcamy wszystkich do sprawozdań z wydarzeń we wszystkich miejscach w naszym kraju. Na stronie www.astronomia2009.pl można znaleźć informacje o przeszłych i przyszłych atrakcjach astronomicznych w Polsce.
Źródło: Karolina Zawada
Na ilustracji: Inauguracja Międzynarodowego Roku Astronomii w Toruniu
(Tekst ukazał się pierwotnie w serwisie Orion, którego zasoby zostały włączone do portalu Urania)
