Zdjęcie wykonane przez Kosmiczny Teleskop Hubble'a przedstawia młodą mgławicę planetarną nazwaną Bumerang. Znajduje się ona w konstelacji Centaura (niebo południowe) w odległości 5000 lat świetlnych od Ziemi. Mgławice planetarne formują się wokół jasnej centralnej gwiazdy, gdy ta wyrzuca gaz w ostatnim stadium swojego życia.
Mgławica Bumerang to bardzo szczególne miejsce we Wszechświecie. W 1995 astronomowie Sahai i Nyman przy użyciu 15-metrowego teleskopu do badań na falach submilimetrowych w Chile odsłonili to najzimniejsze miejsce we Wszechświecie. Temperatura mgławicy wynosi według pomiarów -272 oC, czyli jedynie jeden stopień powyżej zera absolutnego (zero absolutne, czyli 0 stopni w skali Kelwina, jest najniższą możliwą temperaturą). Do tej pory najniższą zmierzoną temperaturą we Wszechświecie była temperatura mikrofalowego promieniowania tła, najstarszego obserwowanego promieniowania, które wynosi -270 Co (3 Ko). Mgławica Bumerang jest jedynym jak dotąd obiektem o temperaturze niższej niż promieniowanie tła.
Mgławice nazwano Bumerang w 1980 roku, gdy Keith Taylor i Mike Scarrott obserwowali ją przy pomocy 3,9-metrowego teleskopu w Australii. Astronomowie zobaczyli jedynie delikatną asymetrię w płatach mgławicy sugerującą zakrzywiony kształt podobny do bumerangu. Wysokiej rozdzielczości zdjęcia z teleskopu Hubble'a wskazują, że nazwa Mgławica "Muszka" czy "Kokarda" byłaby lepszą nazwą.
Teleskop Hubble'a wykonał prezentowane zdjęcie w 1998 roku. Obraz pokazuje słabe łuki i włókniste struktury osadzone w rozproszonym gazie płatów mgławicy. Kształt mgławicy zbliżony do kokardy jest inny niż w większości mgławic planetarnych, których płaty przypominają bardziej bąble czy bańki w gazie. Być może mgławica Bumerang jest zbyt młoda i nie zdążyła wytworzyć tego typu struktur. Zagadką nadal pozostaje dlaczego mgławice planetarne mają tak rozmaite kształty.
Wydaje się, że kształt kokardy powstał w wyniku bardzo gwałtownego wiatru, który z prędkością 500 000 km/h wywiewa ultra-zimny gaz z umierającej gwiazdy centralnej. Od około 1500 lat gwiazda traci co roku masę równą około jednej tysięcznej masy Słońca. Jest to wartość około 10-100 razy większa niż dla innych tego typu obiektów. Tak gwałtowna ekspansja spowodowała ochłodzenie mgławicy i uczyniła ją najzimniejszym znanym miejscem we Wszechświecie.
Źródło | oprac. K. Zawada
Na zdjęciu: Orginalne zdjęcie z teleskopu Hubble'a uzyskane przez R.Sahai i J.Trauger (Jet Propulsion Laboratory, USA) oraz zespołu WFPC2. Ekspozycja trwała 1000 sekund. Obserwowane światło jest światłem gwiazdy centralnej rozproszonym przez cząsteczki pyłu.
(Tekst ukazał się pierwotnie w serwisie Orion, którego zasoby zostały włączone do portalu Urania)
