Wielka Mgławica w Orionie, Plejady i Hiady: Najnowsze wyniki badań wskazują, że te słynne gromady gwiazd reprezentują różne fazy życia jednego i tego samego układu gwiezdnego.
Zespół astrofizyków znalazł dowody na to, że te trzy układy gwiezdne nie tylko znajdują się mniej więcej w tym samym regionie kosmosu, ale także podążają wspólną ścieżką rozwoju.
Kiedy gwiazdy migoczą na nocnym niebie, można zobaczyć Plejady i Hiady tuż obok siebie gołym okiem, niedaleko centralnej „gwiazdy” w Mieczu Oriona. Nie jest to tak naprawdę jedna gwiazda, lecz Wielka Mgławica w Orionie (krócej: Mgławica Orionma) – a zatem trzecia z badanych gromad gwiazd.
Gromady w tym trio są w różnym wieku i znajdują się w różnych odległościach od Ziemi. Mgławica Oriona to jeden z najmłodszych i najbardziej aktywnych obszarów formowania się gwiazd w Drodze Mlecznej – ma zaledwie 2,5 miliona lat i jest oddalona o około 1350 lat świetlnych. Zawiera tysiące młodych gwiazd otoczonych resztkową chmurą gazu, z której powstały. Plejady mają około 100 milionów lat, a ich gwiazdy są bardziej rozproszone na niebie. Hiady natomiast mają około 700 milionów lat i zawierają mniej gwiazd, które są jeszcze bardziej rozproszone.
Gwiazdozbiór Oriona i Byka z trzema gromadami otwartymi: Mgławicą Oriona, Plejadami i Hiadami. Źródło: (2025). DOI: 10.1093/mnras/staf941
Niedawne precyzyjne obliczenia z dziedziny dynamiki gwiazd wykazały, że wszystkie trzy gromady gwiazd pochodzą od tego samego poprzednika. Mgławica Oriona, Plejady i Hiady to jak trzy różne zdjęcia tej samej osoby. Te trzy zdjęcia przedstawiają tę samą istotę w różnym wieku: jako niemowlę, nastolatka i dorosłego.
W jaki sposób młoda, gęsta gromada gwiazd, taka jak Gromada Mgławicy Oriona, rozwija się w coś podobnego do Plejad przez setki milionów lat, a następnie ostatecznie dojrzewa do czegoś przypominającego Hiady? Naukowcy modelują ten cykl życia za pomocą zaawansowanych symulacji komputerowych.
Dzięki tym symulacjom, obejmującym precyzyjne obliczenia uwzględniające różne oddziaływania między gwiazdami, naukowcy są w stanie prześledzić cykl życia gromady gwiazd od jej powstania w środowisku bogatym w gaz, aż po stopniową ekspansję i starzenie się, kiedy traci gaz i gwiazdy na rzecz swojego otoczenia. Wyniki bardzo dobrze pokrywają się z zaobserwowanymi już cechami, takimi jak rozmiar, masa i struktura Mgławicy Oriona, Plejad i Hiad.
Zespół symulował ewolucję młodych gromad na przestrzeni 800 milionów lat, zaczynając od stanu początkowego opartego na najnowszych zaobserwowanych cechach młodych gromad gwiazd, w tym ich kompaktowych rozmiarach, dużej gęstości masy i obfitości gwiazd podwójnych. Wyniki pokazują, że gromady takie jak Mgławica Oriona mogą utracić nawet 85% swoich gwiazd, ale mimo to zachowują spójną strukturę podobną do Hiad, po przejściu przez etap przejściowy podobny do Plejad.
Fakt, że wszystkie trzy gromady gwiazd znajdują się w tym samym obszarze nocnego nieba, fascynował astronomów przez długi czas. Zespół badawczy podejrzewa, że to coś więcej niż tylko zbieg okoliczności i może być związane ze sposobem, w jaki gromady gwiazd powstają i rozwijają się w galaktyce.
Więcej informacji w publikacji Ghasem Safaei et al, "Are the ONC, Pleiades, and Hyades snapshots of the same embedded cluster?", Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (2025). DOI: 10.1093/mnras/staf941
Opracowanie: Joanna Molenda-Żakowicz
Na ilustracji:
Mgławica Oriona w świetle widzialnym, widziana przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a. Źródło: NASA
