Przejdź do treści

Najstarszy opis zaćmienia Słońca

Ecl-ann.jpg, Wikimedia Commons

Dwóch brytyjskich naukowców uważa, że udało się im ustalić datę najwcześniejszego znanego zaćmienia Słońca. Jego opis znajduje się w Starym Testamencie w Księdze Jozuego.  

Colin Humphreys i Graeme Waddington w artykule pt. Solar eclipse of 1207 BC helps to date pharaohs”, opublikowanym w piśmie „Astronomy & Geophysics, zajęli się interpretacją tekstu ze Starego Testamentu, który od wieków stanowił zagadkę dla badaczy Biblii. Otóż w Księdze Jozuego (Joz 12, 13), który po śmierci Mojżesza był przywódcą Izraelitów, znajduje się następująca modlitwa:

12. «Stań słońce, nad Gibeonem!
I ty, księżycu, nad doliną Ajjalonu!»
13. I zatrzymało się słońce,
i stanął księżyc,
aż pomścił się lud nad wrogami swymi.
Czyż nie jest to napisane w Księdze Sprawiedliwego: «Zatrzymało się słońce na środku nieba i prawie cały dzień nie spieszyło do zachodu?» Joz 12, 13

Powyższy fragment dotyczy walk Izraelitów z koalicją Amorejską o Kanaan czyli region, który obecnie znajduje się na terenie Izraela i Palestyny. Dotychczas te słowa były odbierane jako metaforyczny opis zmagań Izraelitów o swoje państwo. Jednak najnowsze badania mogą sprawić, że wydarzenia te przejdą w sferę faktów historycznych.  

Nowoczesne tłumaczenia Księgi Jozuego, które opierają się na wersji Króla Jakuba z 1611 r.,  zazwyczaj interpretują ten fragment tak, że Słońce dosłownie się zatrzymało. Tymczasem interpretacja tego zdarzenia może być zupełnie inna. Jeśli cofniemy się do oryginalnego tekstu hebrajskiego, to możemy odczytać, że Słońce i Księżyc przestały robić to, co zazwyczaj robią, czyli przestały świecić. Wobec czego można to zdarzenie zinterpretować jako zaćmienie Słońca, które miało miejsce podczas bitwy. „Interpretację tę wspiera fakt, że hebrajskie słowo +stoi nieruchomo+ ma ten sam rdzeń, co babilońskie słowo opisujące zaćmienia” – tłumaczy prof. Humphreys. Dodać należy, że starożytni obserwatorzy nie rozróżniali rodzaju zaćmień na całkowite i obrączkowe aż do czasów zaćmienia z 28 lipca 873 n.e., zaobserwowanego w Nishapur w Iranie przez Al-Biruniego, który potwierdził pierścień wokół Słońca.

Niezależnie od Biblii, o obecności Izraelitów w Kanaanie w latach 1500-1050 p.n.e. świadczy też egipski tekst wyryty na Steli Merneptaha – władcy starożytnego Egiptu, syna Ramzesa Wielkiego. Granitowy blok z reliefem pochodzi z 5. roku panowania tego faraona i jest przechowywany w Muzeum w Kairze. Opisuje on kampanię Egipcjan w Kanaanie i pokonanie Izraelitów.

Colin Humphreys i Graeme Waddington nie są jedynymi badaczami, którzy sugerują, że modlitwa z księgi Jozuego może opisywać zaćmienie Słońca. Już wcześniej inne grupy badaczy próbowały na podstawie obydwu tekstów odkryć datę tego domniemanego zaćmienia, ale nie udawało się im to, ponieważ szukali zaćmienia całkowitego. Tymczasem według obliczeń astronomów w latach 1500-1050 p.n.e. na terenie starożytnego Kaannau nie można było dostrzec całkowitego zaćmienia Słońca. Ale za to można było zobaczyć inne zjawisko – zaćmienie obrączkowe. Z wyliczeń Humphreysa i Waddingtona wynika, że jedyne zaćmienie obrączkowe widoczne z tych terenów miało miejsce 30 października 1207 p.n.e.

Wykaz najstarszych zaćmień Słońca i Księżyca można znaleźć w archiwalnym numerze Uranii z roku 1964.

Gdyby nie liczyć zaćmienia Słońca widocznego w Chinach 22 października 2237 r. p.n.e., to obrączkowe zaćmienie Słońca widoczne z Kanaan byłoby najstarszym potwierdzonym zaćmieniem.

Jeśli wyliczenia brytyjskich naukowców zostaną potwierdzone, będą one miały ogromne znaczenie także dla historyków zajmujących się dziejami starożytnego Egiptu, gdyż pozwolą – z dokładnością co do jednego roku – na ustalenie dat panowania faraonów: Ramzesa Wielkiego i jego syna Merneptaha. Humpreys i Waddington ustalili, że rządy Merneptaha zaczęły się w 1210 lub 1209 r. p.n.e., a Ramzes Wielki panował od 1276 do 1210 r. p.n.e. z dokładnością plus lub minus jeden rok.

Paweł Z. Grochowalski

Źródło: Astronomy & Geophysics, PAP 

Reklama