W dniu 17 lipca NASA ogłosiła porzucenie projektu łazika VIPER, powołując się na wzrost kosztów i opóźnienia w startach. Instrumenty VIPER zostaną ponownie wykorzystane na potrzeby przyszłych misji księżycowych, w tym nadchodzących misji PRIME-1 i Artemis, które będą badać zasoby Księżyca i wspierać misje astronautów.
Łazik VIPER (Volatiles Investigating Polar Exploration Rover) został zaprojektowany do przeszukiwania ziemskiego Księżyca w poszukiwaniu lodu i innych potencjalnych zasobów – w ramach wsparcia zaangażowania NASA w badanie Księżyca i pomoc w rozwikłaniu niektórych z największych tajemnic naszego Układu Słonecznego. W momencie odwołania VIPER wielkości samochodu był całkowicie zmontowany i przeszedł testy środowiskowe, aby upewnić się, że łazik wytrzyma obciążenia fizyczne występujące podczas startu i trudne warunki kosmiczne.
Robotyczny łazik księżycowy VIPER należący po zintegrowaniu z masztem w czystym pomieszczeniu w Johnson Space Center agencji w Houston. Źródło: NASA/Helen Arase Vargas
NASA wydała dotychczas na program VIPER około 450 milionów dolarów, nie wliczając kosztów startu. Jako powody rezygnacji z misji, podała wzrost kosztów, opóźnienia w dacie startu i ryzyko przyszłego wzrostu kosztów. Pierwotnie planowano wystrzelenie łazika pod koniec 2023 r., ale w 2022 r. NASA zażądała opóźnienia startu do końca 2024 r., aby zapewnić więcej czasu na testowanie lądownika astrobotycznego przed lotem. Od tego czasu dodatkowe opóźnienia w harmonogramie i łańcuchu dostaw przesunęły datę gotowości VIPER na wrzesień 2025 r. i niezależnie od tego, jego uruchomienie CLPS (Commercial Lunar Payload Services) na pokładzie lądownika Griffin firmy Astrobotic również zostało opóźnione. Kontynuacja programu VIPER spowodowałaby wzrost kosztów, który grozi odwołaniem lub zakłóceniem innych misji CLPS. NASA powiadomiła Kongres o zamiarze agencji.
Łazik VIPER w czystym pomieszczeniu w NASA Johnson Space Center. Źródło: NASA
„Jesteśmy zaangażowani w badanie i eksplorację Księżyca dla dobra ludzkości poprzez program CLPS” – powiedziała Nicola Fox, zastępca administratora w Dyrekcji Misji Naukowych w siedzibie NASA w Waszyngtonie. „Agencja planuje w ciągu najbliższych pięciu lat szereg misji mających na celu poszukiwanie lodu i innych zasobów na Księżycu. Nasza droga naprzód będzie w maksymalnym stopniu wykorzystywać technologię i pracę włożoną w VIPER, zachowując jednocześnie najważniejsze fundusze na wsparcie naszego solidnego portfela księżycowego.
W przyszłości NASA planuje zdemontować i ponownie wykorzystać instrumenty i komponenty VIPER w przyszłych misjach na Księżyc. Przed demontażem NASA do czwartku 1 sierpnia rozważy propozycje przemysłu amerykańskiego i partnerów międzynarodowych związane z możliwością bezpłatnego wykorzystania istniejącego systemu łazika VIPER.
Budżet NASA na rok finansowy 2025 zmusił kierownictwo agencji do podjęcia trudnych decyzji dotyczących wielu innych ambitnych programów naukowych. Fox podała, że finansowanie programów naukowych agencji jako całości zostało zmniejszone o 1 miliard dolarów na rok 2025. Ta redukcja zmusza Dyrekcję Misji Naukowych NASA do „dokonania dość trudnych wyborów” – powiedziała Fox podczas osobnej telekonferencji na temat budżetu agencji w marcu.
Inne programy stojące przed trudnymi wyborami mogą mieć dalekosiężny wpływ na misje naukowe i astronomiczne NASA. Teleskop rentgenowski Chandra stoi przed ciemną przyszłością (dosłownie), ponieważ jego budżet został znacznie zmniejszony – z 41,1 mln dolarów w 2025 r. do zaledwie 5,2 mln dolarów w 2029 r. Ambitny program Mars Sample Return również obecnie poszukuje alternatywnych koncepcji działania w sytuacji, gdy koszta jego finansowania wzrosły do ponad 11 miliardów dolarów, wywołując gniew Kongresu.
Animacja łazika do badań polarnych NASA (VIPER) na powierzchni Księżyca. Źródło: NASA Ames/Daniel Rutter
Astrobotic będzie kontynuował misję Griffin Mission One w ramach kontraktu z NASA, starając się wystartować nie wcześniej niż jesienią 2025 roku. Lądowanie bez VIPER zapewni demonstrację w locie lądownika Griffin i jego silników.
NASA będzie szukać alternatywnych metod, aby osiągnąć wiele celów VIPER i zweryfikować obecność lodu na biegunie południowym Księżyca. Przyszła misja CLPS – eksperyment górnictwa lodowego Polar Resources Ice Mining Experiment-1 (PRIME-1) – w której zaplanowane jest lądowanie na biegunie południowym Księżyca w czwartym kwartale 2024 r., będzie polegać na poszukiwaniu lodu wodnego i przeprowadzeniu demonstracji wykorzystania zasobów przy użyciu wiertła i spektrometru masowego do pomiaru zawartości substancji lotnych w materiałach podpowierzchniowych.
Ponadto przyszłe instrumenty będące częścią misji załogowych NASA – na przykład Lunar Terrain Vehicle – umożliwią obserwacje substancji lotnych w południowym regionie polarnym, a także zapewnią astronautom dostęp do stale zacienionych regionów Księżyca w celu przeprowadzenia dedykowanych kampanii zwrotu próbek. Agencja wykorzysta także kopie trzech z czterech instrumentów VIPER do przyszłych lądowań na Księżycu w ramach oddzielnych lotów.
Więcej informacji: NASA Ends VIPER Project, Continues Moon Exploration (link)
Opracowanie: Joanna Molenda-Żakowicz
Na ilustracji: Artystyczna wizja łazika VIPER. Źródło: NASA/Daniel Rutter
