Po raz pierwszy przy użyciu teleskopów Obserwatorium Kecka udało się bezpośrednio wykryć obecność pary wodnej w atmosferze Europy – jednego z księżyców Jowisza.
Europa – jeden z 79 księżyców Jowisza to jeden z najważniejszych celów NASA pod względem poszukiwania życia w Układzie Słonecznym. Wiadomo już, że pod lodową powierzchnią Europy kryje się ocean z ciekłą wodą, która może czasem być wyrzucana do atmosfery pod postacią gejzerów. Do tej pory nie udało się jednak potwierdzić jej obecności w bezpośrednich obserwacjach.
Międzynarodowy zespół naukowców pod przewodnictwem Centrum Lotów Kosmicznych imienia Roberta H. Goddarda w Greenbelt odkrył po raz pierwszy w bezpośredniej obserwacji obecność pary wodnej nad powierzchnią księżyca, używając do tego jednego z największych teleskopów na świecie Obserwatorium Kecka na Hawajach. Wyniki pracy zostały opublikowane na łamach czasopisma „Nature Astronomy”.
Naukowcy w swoim artykule opisują, że w jednej z 17 przeprowadzonych obserwacji w czasie między lutym 2016 i majem 2017 roku udało się wykryć 2095 ton (+/- 658 t) pary wodnej w atmosferze nad półkulą księżyca skierowaną w stronę jego ruchu orbitalnego. Co ciekawe w pozostałych pomiarach nie udało się wykryć wody na poziomie powyżej zdolności detekcyjnych. Do określenia obecności wody użyto spektrografu podczerwieni.
Historia dowodów na wodę na Europie
Historia dowodów na obecność ciekłej wody na Europie sięga przełomu XX i XXI wieku, kiedy sonda Galileo orbitująca wokół Jowisza zmierzyła zakłócenia w polu magnetycznym planety w pobliżu Europy. Pomiary wskazywały na obecność przewodzącego elektryczność płynu pod powierzchnią lodową księżyca.
W 2013 roku ogłoszono, że za pomocą Kosmicznego Teleskopu Hubble’a udało się wykryć wodór i tlen – a więc pierwiastki składające się na wodę – w atmosferze Europy, w konfiguracji sugerującej, że mogły pochodzić z pióropuszy wodnych. Był to pierwszy tak silny dowód obserwacyjny.
W 2016 roku Kosmiczny Teleskop Hubble’a zarejestrował bezpośredni obraz w świetle widzialnym struktur o cechach gejzerów, gdy Europa przemierzała niebo na tle Jowisza z ziemskiej perspektywy.
Zespół naukowców musiał wykonać dużo pracy, aby jakość obserwacji nie zaburzała ziemska atmosfera. Astronomowie muszą korzystać w tym przypadku z naziemnych teleskopów, gdyż obecne statki kosmiczne używane do obserwacji mają ograniczone możliwości prowadzenia tego typu detekcji.
Wkrótce naukowcy będą mogli dostać odpowiedzi na wiele pytań dotyczących właściwości Europy, zobaczyć dokładnie powierzchnię tego księżyca, zbadać atmosferę i dowiedzieć się więcej o podpowierzchniowym oceanie i jego wnętrzu. NASA przygotowuje misję Europa Clipper, która wystartuje w kierunku księżyca Jowisza w połowie przyszłej dekady.
Źródło: NASA
Opracował: Rafał Grabiański
Więcej informacji:
- informacja prasowa NASA nt. odkrycia
- A measurement of water vapour amid a largely quiescent environment on Europa (artykuł w Nature Astronomy)
Na zdjęciu: Obrazy Europy zarejestrowane przez sondy: (od lewej) Voyager 1 (1979), Voyager 2 (1979) i Galileo. Źródło: NASA/JPL.