Betelgeza - jedna z najjaśniejszych gwiazd nieba, świecąca w lewym ramieniu Oriona, gwałtownie przygasa! Jaka jest tego przyczyna i jakie mogą być skutki tej niespodziewanej zmiany? O tym mówimy w najnowszym odcinku naszego filmowego kalendarza astronomicznego. Zapraszamy!
Zimowy gwiazdozbiór Oriona jest powszechnie znany. Najjaśniejsze gwiazdy, tworzące charakterystyczny kształt mitycznego myśliwego, układają się w jego nogi, powyżej – pas ze zwisającym u boku mieczem, a jeszcze wyżej widać głowę z ramionami. W lewym ramieniu Oriona świeci właśnie Betelgeza. Wyróżnia się czerwonawym zabarwieniem oraz blaskiem. Mocniejszy od niej jest tylko Rigel – najjaśniejsza gwiazda Oriona. To znaczy... był mocniejszy. W październiku 2019 roku Betelgeza zaczęła zaskakująco przygasać, o czym pisaliśmy już na portalu „Uranii".
Na początku 2020-go jej jasność zeszła do poziomu sąsiadującej z nią Bellatrix. Betelgeza spadła z 9. aż na 23. miejsce listy najjaśniejszych gwiazd nocnego nieba! Teoretycznie nic dziwnego – od pierwszej połowy XIX wieku astronomowie wiedzą, że Betelgeza jest gwiazdą zmienną w zakresie od 0.2 do 1.2 mag. Historyczne rekordy blasku stawiają ją nawet na 6. miejscu wśród najjaśniejszych gwiazd. W minimum Betelgeza jest wyraźnie słabsza od Rigela, ale i tak zachowuje drugie miejsce w Orionie, jednak obecnie osiąga swoje rekordowe minimum od czasów wprowadzenia regularnych pomiarów jej jasności, czyli od ponad 100 lat! Jesteśmy świadkami historycznej chwili...
Nie spuszczajmy jej z oka, a przy okazji starajmy się oceniać jej jasność. Nie jest to trudne zadanie, a dostarcza wiele satysfakcji i pożytku. Nie musimy posiadać żadnego sprzętu optycznego, bowiem w tym przypadku najlepszym instrumentem są nasze oczy. Po prostu patrzymy na Betelgezę i porównujemy jej blask z sąsiednimi gwiazdami: Bellatrix, Aldebaranem, pasem Oriona czy wreszcie gwiazdą Saiph. Ocenę jasności przeprowadzamy na „rzut oka", wodząc od gwiazdy do gwiazd porównania. Znając ich jasność, jesteśmy w stanie odpowiednio usytuować Betelgezę. Wyniki swoich obserwacji warto zgłaszać do Sekcji Obserwatorów Gwiazd Zmiennych Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii, a także do prestiżowego Amerykańskiego Stowarzyszenia Obserwatorów Gwiazd Zmiennych (AAVSO).
Piotr Majewski
