Dane z serwisu CSMS (Copernicus Atmosphere Monitoring) dotyczące zamykania się dziury ozonowej na Antarktydzie w 2022 roku wskazują na jej dość nietypowe zachowania. Zamknięcie dziury ozonowej nie tylko trwało dłużej niż zwykle, ale była ona też stosunkowo rozległa. Nie po raz pierwszy. Podobne zachowania dziur ozonowych obserwowaliśmy w 2020 i 2021 roku – różnią się od tego, co obserwowano w poprzednich 40 latach.
Dziura ozonowa nad Antarktydą zwykle zaczyna otwierać się wiosną na półkuli południowej, czyli u nas pod koniec września, i zaczyna zmniejszać się w październiku, przed typowym zamknięciem się w listopadzie. Niemniej dane z CAMS z ostatnich trzech lat pokazują inne zachowanie. W tym czasie dziura ozonowa pozostawała większa niż zwykle przez cały listopad i zmniejszała się aż do grudnia.
Opracowanie 3D dziury ozonowej na Antarktydzie do 13 grudnia 2022 roku. Animacje dla lat 2017-2022 można znaleźć na stronie CAMS – monitoring warstwy ozonowej Źródło: Copernicus Atmosphere Monitoring Service, ECMWF
Dyrektor CAMS, Vincent-Henri Peuch, wyjaśnia przyczynę tych nietypowych zachowań nad Antarktydą: Istnieje kilka czynników wpływających na rozmiar i czas występowania dziury ozonowej każdego roku. W szczególności wpływa na to siła wiru polarnego i temperatury w stratosferze. Ostatnie trzy lata charakteryzowały się silnymi wirami i niskimi temperaturami, co doprowadziło do kolejnych dużych i długotrwałych epizodów obecności dziury ozonowej. Istnieje możliwy związek ze zmianami klimatycznymi, które mają tendencję do ochładzania stratosfery. To jednak dość niespodziewane, by zobaczyć trzy nietypowe dziury ozonowe z rzędu. Jest to z pewnością coś, czemu należy się bliżej przyjrzeć.
Ostatnie trzy dziury ozonowe były nie tylko wyjątkowo trwałe, ale rozciągały się także nad stosunkowo dużym terenem. W ciągu tych trzech lat dziura ozonowa przez większość listopada przekraczała powierzchnię 15 mln km2 (podobną do wielkości Antarktydy).
Pomimo ostatnich stosunkowo dużych dziur ozonowych obserwuje się też na szczęście stałe oznaki poprawy stanu ziemskiej warstwy ozonowej. Dzięki realizacji Protokołu Montrealskiego od końca lat dziewięćdziesiątych powoli, ale systematycznie zmniejsza się stężenie tzw. substancji zubożających warstwę ozonową. Przewiduje się, że za 50 lat ich stężenia w stratosferze wrócą do poziomu sprzed epoki przemysłowej, a dziury ozonowe nie będą już występować, niezależnie od wirów polarnych i warunków temperaturowych.
Datą zamknięcia dziury ozonowej w 2020 i 2021 roku był odpowiednio 28 grudnia i 23 grudnia. Naukowcy spodziewają się, że tegoroczna dziura zamknie się w ciągu najbliższych kilku dni.
Czytaj więcej:
- Więcej informacji na temat monitorowania dziury ozonowej przez CAMS
- Więcej informacji na temat nietypowego zachowania dziur ozonowych w ostatnich latach można znaleźć w artykule
- Strona internetowa Serwisu Monitorowania Atmosfery Copernicus
- Więcej informacji na temat programu Copernicus
Źródło: Copernicus / ECMWF
Opracowanie: Elżbieta Kuligowska
Na ilustracji: Maksymalny roczny zasięg dziury ozonowej pokazany od 1979 r. Źródło: CAMS
