Przejdź do treści

Odkryto „mrugającego olbrzyma” w pobliżu centrum Galaktyki

Wizja artystyczna gwiazdy podwójnej VVV-WIT-08.

Astronomowie zauważyli olbrzymią „mrugającą” gwiazdę w centrum Drogi Mlecznej, ponad 25 000 lat świetlnych od nas.

Międzynarodowy zespół astronomów zaobserwował, że gwiazda VVV-WIT-08 zmniejszyła swoją jasność 30-krotnie, tak że niemal zniknęła z nieba. Podczas, gdy wiele gwiazd zmienia swoją jasność, ponieważ pulsują lub są zaćmiewane przez drugą gwiazdę w układzie podwójnym, to wyjątkowo rzadko zdarza się, aby gwiazda stawała się słabsza przez okres kilku miesięcy, a następnie ponownie jaśniała.

Naukowcy uważają, że VVV-WIT-08 może należeć do nowej klasy układów podwójnych gwiazd typu „mrugający olbrzym”, w którym olbrzymia gwiazda – 100 razy większa od Słońca – jest zaćmiewana raz na kilka dekad przez jeszcze niewidocznego towarzysza. Towarzysz, który może być inną gwiazdą lub planetą, jest otoczony przez nieprzezroczysty dysk zakrywający olbrzyma, co powoduje jego znikanie i ponowne pojawianie się na niebie. Badania zostały opublikowane w Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.

Odkryciem kierował dr Leigh Smith z Instytutu Astronomii w Cambridge, współpracujący z naukowcami z Uniwersytetu w Edynburgu, Uniwersytetu w Hertfordshire, Uniwersytetu Warszawskiego w Polsce i Universidad Andres Bello w Chile.

To niesamowite, że właśnie zaobserwowaliśmy ciemny, duży i wydłużony obiekt przechodzący między nami a odległą gwiazdą i możemy tylko spekulować, jakie jest jego pochodzenie – powiedział współautor pracy, dr Sergey Koposov z University of Edinburgh.

Badacze zastanawiali się, czy jakiś nieznany ciemny obiekt mógł po prostu przypadkiem dryfować przed olbrzymem, ponieważ gwiazda ta znajduje się w gęstym regionie Drogi Mlecznej. Symulacje wykazały jednak, że aby taki scenariusz był prawdopodobny, musiałaby istnieć niewiarygodnie duża liczba ciemnych ciał unoszących się w Galaktyce.

Od dawna znany jest jeszcze jeden układ gwiazd tego typu. Olbrzymia gwiazda Epsilon Aurigae co 27 lat jest częściowo zaćmiewana przez ogromny dysk pyłu, ale jego jasność spada tylko o około 50%. Drugi przykład, TYC 2505-672-1, został odkryty kilka lat temu i jest aktualnym rekordzistą w dziedzinie zaćmieniowego układu podwójnego gwiazd o najdłuższym okresie orbitalnym – 69 lat – rekord, do którego VVV-WIT-08 jest obecnie pretendentem.

Zespół z Wielkiej Brytanii odnalazł jeszcze dwie takie gwiazdy poza VVV-WIT-08, co sugeruje, że może to być nowa klasa „mrugających olbrzymów”, którą astronomowie powinni zbadać.

VVV-WIT-08 została odkryta w ramach VISTA Variables in the Via Lactea survey (VVV), projektu wykorzystującego brytyjski teleskop VISTA w Chile i obsługiwany przez Europejskie Obserwatorium Południowe, które obserwuje ten sam miliard gwiazd przez prawie dekadę w poszukiwaniu przykładów o różnej jasności w podczerwonej części widma.

Philip Lucas z University of Hertfordshire powiedział: Czasami znajdujemy gwiazdy zmienne niepasujące do żadnej ustalonej kategorii, które nazywamy obiektami typu „co to jest?”, lub „WIT” (ang. what-is-this). Naprawdę nie wiemy, jak powstały te mrugające obiekty. To ekscytujące widzieć takie odkrycia z VVV po tak wielu latach planowania i zbierania danych.

Podczas, gdy VVV-WIT-08 została odkryta przy użyciu danych z VVV, pociemnienie gwiazdy zostało również zaobserwowane przez Optical Gravitational Lensing Experiment (OGLE), długotrwałą kampanię obserwacyjną prowadzoną przez Uniwersytet Warszawski. OGLE wykonuje częstsze obserwacje, ale bliżej widzialnej części widma. Te częste obserwacje były kluczowe dla modelowania VVV-WIT-08 i pokazały, że olbrzym pociemniał o tę samą wartość zarówno w świetle widzialnym, jak i podczerwonym.

Obecnie wydaje się, że istnieje około pół tuzina potencjalnych znanych układów gwiazd tego typu, zawierających olbrzymy i duże nieprzezroczyste dyski. Z pewnością można znaleźć ich więcej, ale wyzwaniem jest teraz ustalenie, czym są ukryci towarzysze i jak doszło do tego, że zostali otoczeni przez dyski, mimo tego, że orbitują tak daleko od olbrzyma – powiedział Smith. W ten sposób możemy dowiedzieć się czegoś nowego o tym, jak ewoluują tego typu układy.
 

Więcej informacji:

Źródło: CAM

Opracowanie: Agnieszka Nowak
 

Na ilustracji: Wizja artystyczna gwiazdy podwójnej VVV-WIT-08. Źródło: Amanda Smith

Reklama