Grupa europejskich astronomów odkryła ekstremalnie jasny kwazar, który istniał już 770 milionów lat po Wielkim Wybuchu. Leży on na rekordowo dużym przesunięciu ku czerwieni - z = 7.085, i jest jednocześnie najdalszym znanym kwazarem (poprzedni rekord należał do obiektu leżącego na z = 6.4).
Zespół naukowy prowadzony przez Daniela Mortlocka i Stephena Warrena z Imperial College w Londynie opublikował ten niecodzienny wynik w czerwcowym wydaniu "Nature." Zgodnie z ta publikacją, widmo nowo znalezionego kwazara wykazuje sygnatury gazów istniejących w bardzo wczesnym Wszechświecie, co daje możliwość zbadania panujących wówczas warunków i składu Wszechświata. W centrum kwazara znajduje się "monstrualna" czarna dziura o masie rzędu miliardów mas Słońca. Podważa to aktualnie przyjmowane teorie dotyczące formowania się i ewolucji czarnych dziur.
Kwazary powstają, gdy gaz rotujący wokół czarnych dziur w centrach dalekich galaktyk podgrzewa się, zaczynając emitować promieniowanie. Stosunkowo bliskie kwazary mogą być obserwowane w optycznej części widma, jednak w przypadku odległych obiektów tego typu działa efekt przesunięcia ku czerwieni (zjawisko Dopplera dla światła) i widma takich kwazarów zostają przesunięte z części optycznej do rejonu podczerwieni. Opisywany tu kwazar został odktyty na podstawie obserwacji naziemnych (Very Large Telescope ESO w Chile, teleskop w Liverpoolu, i teleskop podczerwony na Hawajach). W miarę spoglądania na coraz młodszy Wszechświata (czyli dla obserwacjach na coraz większym redshifcie) kwazary stają się coraz rzadsze a także coraz trudniejsze do wykrycia. Odkrycie kwazara na redshifcie rzędu 7 zajęło zespołowi aż 5 lat! Kwazar któremu "z urzęddu" przyznano nazwę ULASJ1120+0641, nie stanowi jednak najdalszego znanego obiektu we Wszechświecie - zaobserwowano bowiem rozbłyski promieniowania gamma na przesunięciach ku czerwieni rzędu 8, a także galaktykę na z = 8.6.
ULASJ1120+0641 otwiera okno na ten etap ewolucji Kosmosu, w którym proces rejonizacji zaczął oczyszczać Wszechświat z gęstego, neutralnego wodoru. Spektrum kwazara posiada pewne charakterystyczne wzory, świadczące o tym, że w sąsiedztwie galaktyki znajdują się obszary aktywnej jonizacji. Badania naukowe dowiodły, że w promieniu ok. 6 milionów lat świetlnych od kwazara przestrzeń jest całkowicie zjonizowana, a zatem przezroczysta dla światła.
Źródło: Elżbieta Kuligowska
Na ilustracji: Najdalszy znany kwazar - ULAS J1120+0641. Kwazar to czerwona kropka w pobliżu centrum obrazka. Obraz to kompozycja zdjęć z Liverpool Telescope i United Kingdom Infrared Telescope. Kwazar leży w konstelacji Lwa, kilka stopni od galaktyki Messier 66.
Źródło: Liverpool Telescope / United Kingdom Infrared Telescope
(Tekst ukazał się pierwotnie w serwisie Orion, którego zasoby zostały włączone do portalu Urania)
