Przejdź do treści

Otwarcie radioteleskopu FAST

Radioteleskop FAST
W ubiegłym tygodniu Chińska Akademia Nauk ogłosiła, że wybudowany przez nią radioteleskop FAST (Five hundred meter Aperture Spherical Telescope) jest gotowy do rozpoczęcia obserwacji nieba. To dziś największy pojedynczy radioteleskop świata, o średnicy czaszy równej pięćset metrów.

Za większy niektórzy mogą wprawdzie uznać rosyjski system odbiorczy RATAN 600, jednak w przypadku tej anteny jedyną dostępną powierzchnią zbiorczą jest wielki pierścień – nie zaś „wypełniony” talerz. Dla porównania – powierzchnia ta w przypadku systemu RATAN to dwanaście tysięcy metrów kwadratowych, a dla FAST – aż siedemdziesiąt tysięcy! Do niedawna największy pojedynczym radioteleskopem świata był oczywiście ponad trzysta metrowy talerz z Obserwatorium Arecibo w Puerto Rico, który wciąż przewyższa pod względem powierzchni zbiorczej (siedemdziesiąt trzy tysiące metrów kwadratowych) nawet FAST.

FAST wybudowano na południowym zachodzie Chin, w dość słabo zaludnionej prowincji Guizhou. Celem zapewnienia mu strefy wolnej od zakłóceń radiowych władze kraju przeniosły miejscową ludność z pobliskich wsi w inne rejony – ogółem ponad dziewięć tysięcy osób.

Budowę tak dużego teleskopu zaproponowano w roku 1994, a rozpoczęła się ona w 2011. Gotowa konstrukcja składa się obecnie z prawie czterech i pół tysiąca odbijających promieniowanie paneli. Sama czasza leży w naturalnej niecce z wapienia i nie porusza się – a raczej porusza się zgodnie z ruchem obrotowym Ziemi – jest więc tylko częściowo sterowalna. FAST ma za to szersze pole widzenia niż radioteleskop Arecibo – pokrywa niebo w odległości 40° od zenitu, podczas gdy antena z Arecibo jest ograniczona do „zaledwie” 20°. Zakres częstotliwości odbiornika FAST to 70 MHz do 3 GHz.

Oczekuje się, że ta gigantyczna konstrukcja osiągnie rozdzielczość rzędu 2,9 minuty łuku - dość sporo jak na pojedynczy radioteleskop. Choć jej powierzchnia jest sferyczna, FAST będzie wykorzystywał siłowniki pracujące w obu kierunkach (ciągnące oraz pchające) i umieszczone w narożnikach trzystu metrowego podzbioru paneli, przez co osiągał będzie blisko paraboloidalny kształt oraz zamierzoną zdolność rozdzielczą. FAST ma obserwować niebo na falach radiowych w poszukiwaniu słabych i dalekich pulsarów, źródeł neutralnego wodoru w odległych galaktykach, a także hipotetycznych sygnałów radiowych nadawanych przez obce cywilizacje.

Radioteleskop wchodzi teraz w fazę rozruchu. Wykonał już pierwsze obserwacje pulsara oddalonego o 1,351 lat świetlnych od Ziemi.

Z punktu widzenia informatyki FAST wykorzystuje NGAS – system archiwizujący nowej generacji, służący do przechowywania  dużej ilości informacji, jakie zbierze aparatura. Naukowcy zamierzają obsługiwać za jego pomocą około 3 petabajtów (1015 bajtów) danych rocznie. System ten jest już z powodzeniem wykorzystywany przez inne, nowoczesne obserwatoria na całym świecie.

FAST stanowi kontynuację tradycji budowy dużych, pojedynczych radioteleskopu, zapoczątkowanej tuż po II Wojnie Światowej. Blisko osiemdziesięciometrowy metrowy radioteleskop im. Lovella z Jodrell Bank koło Manchesteru został na przykład ukończony w 1957 roku. Został następnie „prześcignięty” przez antenę z Green Bank (dziewięćdziesiąt metrów) w Wirginii Zachodniej (Stany Zjednoczone), i stumetrowy radioteleskop w Effelsberg w Niemczech. Od 1963 Arecibo był już nieprzerwanie największym pojedynczym radioteleskopem świata - aż do roku 2016. Spekuluje się, że być może rekord ten nie zostanie już nigdy pobity, bowiem niemal wszystkie planowane na przyszłość obserwatoria radiowe to zbiory wielu mniejszych anten, połączonych ze sobą i wykorzystujących zjawisko interferometrii radiowej. Wzorcowy przykład to SKA - Square Kilometer Array oraz istniejący już od lat (rok 1980) interferometr VLA (Very Large Array) w Nowym Meksyku.

Więcej informacji:
Źródło: skyandtelescope.com

Fotografia:
Radioteleskop FAST w scenerii nocnej. Źródło: skyandtelescope.com/Chinese Academy of Sences

Chińska agencja informacyjna Xinhua przygotowała film o radioteleskopie FAST:



Reklama