17 września 2022 roku otwarto Obserwatorium Astronomiczne w Tymcach w województwie podkarpackim (powiat lubaczowski, około 10 kilometrów od granicy z Ukrainą).
Na Obserwatorium Astronomiczne zaadaptowana została 25-metrowa kolejowa wieża ciśnień. Zbudowano ją w 1954 roku i niegdyś służyła zaopatrywaniu w wodę lokomotyw parowych, kursujących na linii kolejowej nr 101 relacji Munina–Hrebenne. Wykorzystywana była w tym celu, wraz z pobliską hydrofornią, do początku lat 90., kiedy to wraz z postępem technologicznym parowozy ustąpiły miejsca lokomotywom spalinowym.
Obserwatorium wraz z bazą noclegową i zagospodarowaniem otaczającego terenu zostało utworzone w ramach rewitalizacji odzyskanych starych zabudowań PKP i sfinansowane w większości z funduszy europejskich w ramach zadania „Ograniczenie problemów społecznych, gospodarczych i przestrzennych w gminie Lubaczów poprzez rewitalizację zdegradowanych obiektów po kolejowych i poprzemysłowych wraz z zagospodarowaniem otoczenia” z wkładem własnym gminy Lubaczów.
W podróż do nowego obserwatorium udałem się wraz z Piotrem Strzelczykiem, przedstawicielem Politechniki Rzeszowskiej, również członkiem krośnieńskiego Oddziału PTMA. Po przybyciu na miejsce zostaliśmy powitani przez „twórców tego zamieszania” – pomysłodawców i opiekunów obserwatorium, czyli Annę Olchowy oraz Szymona Ozimka. Pani Ania jest nauczycielką fizyki, ambasadorką edukacji kosmicznej Centrum Nauki Kopernik, zaś Szymon Ozimek to wielki fascynat astronomii oraz astrofotograf. Wkrótce zaczęli przybywać następni goście, między innymi ekipa z Młodzieżowego Obserwatorium Astronomicznego w Niepołomicach (Janusz Nicewicz oraz Grzegorz Sęk), Sławomir Deda i Robert Góra z I LO w Gorlicach, Robert Bury – z firmy Astrodom Krosno i Igor Kudzej z Obserwatorium Astronomicznego w Humennem na Słowacji.
O godzinie 16:00 uroczyste otwarcie rozpoczął gospodarz – wójt gminy Lubaczów Wiesław Kapel. Po krótkich wystąpieniach wykonawców, pomysłodawców oraz przedstawicieli świata astronomicznego rozpoczęło się zwiedzanie obiektu. Na początku obejrzeliśmy mini-park nauki składający się z poziomego zegara słonecznego, zestawu przyrządów do eksperymentów z optyki, równoważni oraz żyroskopu z siodełkiem. Potem zwiedziliśmy budynek dawnej hydroforni, przebudowany na salkę do prelekcji i wystaw, następnie udaliśmy się do samej wieży. Powitał nas tutaj model czarnej dziury oraz dwa teleskopy: słoneczny LUNT 130 mm z filtrem H-alfa oraz teleskop Newtona 12” na montażu Dobsona do obserwacji wizualnych. W miarę wspinania się po schodach natrafialiśmy na liczne przyrządy, lustra i pryzmaty, pozwalające osiągać ciekawe efekty optyczne. Ściany zostały natomiast ozdobione licznymi fotografiami obiektów astronomicznych. Jedno z półpięter zdobi posadzka z niewielkimi wgłębieniami przypominającymi powierzchnię Księżyca.
Tuż pod szczytem wieży, na poziomie dawnego zbiornika na wodę, znajduje się taras widokowy z przepięknym widokiem na okolicę, a kilkadziesiąt schodów wyżej umieszczono czterometrową, zautomatyzowaną kopułę Scopedome. Zgromadzony pod nią sprzęt zrobił na nas wielkie wrażenie. Jest to astrograf GSO w systemie optycznym Ritchey-Cretien 14” – 355 mm średnicy i 2584 mm ogniskowej – który wraz z refraktorem LZOS o aperturze 130 mm został umieszczony na montażu do prowadzenia za ruchem gwiazd po nieboskłonie Direct Drive ASA DDM 100. Obserwatorium dysponuje dwoma kamerami: kamerą ASI 6200 mono z zestawem filtrów interferencyjnych Baader Planetarium (LRGB) oraz Baader Planetarium Ha, OIII i SII, oraz kamerą ZWO ASI 183MC. Sprzęt ten jest zdalnie sterowany, obrazy z kamer można przesyłać na przykład do wspomnianej wyżej salki w budynku dawnej hydroforni.
Z obserwatorium udaliśmy się trzystumetrową żwirową ścieżką do zabudowań dawnej stacji kolejowej Basznia Dolna, wyremontowanej i zamienionej na trzydziestoosobowe zaplecze noclegowe i socjalne. Zaplecze to składa się z dwóch pokoi dwuosobowych, dwóch salek wieloosobowych, łazienek oraz aneksu kuchennego. Całość nosi obecnie nazwę Stacja Obserwatorium. Niestety, pomimo bliskości obydwu obiektów wspomnianą trasę można przebyć tylko pieszo – aby dojechać samochodem, należy nadłożyć około pięciu kilometrów ze względu na to, że po drodze mijamy tory kolejowe, które posiadają tylko ogrodzone, niestrzeżone przejście dla pieszych. Cała trasa oświetlona jest dyskretnie lampami LED – oświetlenie to jest oczywiście sterowane z Obserwatorium.
Rozmowy i dyskusje w Stacji Obserwatorium trwały do późnych godzin, czekaliśmy bowiem na chociażby małą przerwę w chmurach, aby móc podziwiać niebo przez zgromadzony sprzęt. Niestety, pogoda nie była dla nas łaskawa i rankiem, już w ulewnym deszczu, pożegnaliśmy się i udaliśmy w drogę powrotną. Na pewno jednak tu wrócimy, gdyż okolice są przepiękne i atrakcyjne pod względem astronomicznym z uwagi na brak silniejszych źródeł światła w okolicy. W dodatku nieopodal czekają jeszcze inne, nieodwiedzone przez nas atrakcje uruchomiona pod koniec lipca bieżącego roku Galeria Kolejnictwa oraz wioska tematyczna „Kresowa Osada” – obydwie znajdują się w Baszni Dolnej.
Autor: Wacław Moskal
Czytaj więcej:
Źródło: PTMA
Na zdjęciu: Obserwatorium Astronomiczne powstało w kolejowej wieży ciśnień. Budynek istnieje od 1954 roku i niegdyś służył zaopatrywaniu w wodę lokomotyw parowych, kursujących na linii kolejowej nr 101 relacji Munina–Hrebenne. Źródło: obserwatoriumtymce.pl
