Nowe pomiary wykonane przez satelitę Gaia należącego do Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA) pokazują, że młode gwiazdy gromady otwartej Hiady zaczynają się już powoli rozpraszać.
Czym są Hiady? Spójrzmy teraz na wieczorne niebo i odszukajmy ciekawy kształt zbliżony do litery V. To gromada znana jako Hiady – nazwana tak dla upamiętnienia córek Atlasa i zarazem sióstr nieco bardziej znanych Plejad. Jest to jednocześnie najbliższa znana nam gromada gwiazd, oddalona o zaledwie 150 lat świetlnych od Ziemi.
Gwiazdy należące do tej gromady liczą sobie „zaledwie” kilkaset milionów lat. Są więc dość młode jak na kosmiczne standardy. Jednocześnie ich obserwowanie pozwala poznać przeszłość naszej własnej gwiazdy. Słońce też narodziło się w gromadzie gwiazd i było początkowo otoczone swym gwiezdnym rodzeństwem. Wszystkie okoliczne gwiazdy uformowały się wówczas z tego samego obłoku pyłu i gazu, po czym rozproszyły się z czasem. Pomiary wykonane przez satelitę Gaia pokazują więc nam być może, jak Słońce stało się po milionach lat samotne – gwiazdy Hiad bowiem również zaczynają właśnie podążać bardzo różnymi drogami.
Okazuje się, że większość gromad otwartych, które zawierają kilkaset do tysięcy gwiazd, powinna rozpłynąć się po pewnym czasie. Całkowita grawitacja Drogi Mlecznej powinna ostatecznie rozdzielać takie gromady. Ale do tej pory była to jedynie teoria: rzadko byliśmy świadkami wyjątkowo jasnych strumieni gwiazd wyrzucanych z masywniejszych gwiezdnych zgromadzeń, takich jak gromady kuliste lub galaktyki karłowate.
Gaia – sonda ESA – od roku 2013 roku mapuje pozycje, odległości i ruchy miliardów gwiazd. Siegfried Röser z Uniwersytetu w Heidelbergu wraz ze swym zespołem wykorzystał najnowsze dane z tego satelity celem zidentyfikowania gwiazd należących do Hiad. Należą do nich bowiem nie tylko gwiazdy zlokalizowane w obrębie samej gromady, ale także te, które znajdują się obecnie w jej tak zwanych ogonach pływowych, setki lat świetlnych od centrum samej gromady. Co ciekawsze, podczas gdy jeden ogon pływowy poprzedza gromadę na swej orbicie wokół Drogi Mlecznej, drugi ogon podąża za nią.
Naukowcy mogli więc zbadać, które gwiazdy poruszają się wraz z tą gromadą (która, podobnie jak Słońce, krąży wokół środka naszej Galaktyki), a które poruszają się trochę szybciej lub nieco wolniej – bo grawitacja Drogi Mlecznej odciąga je od środka gromady. Oprócz 501 gwiazd samych Hiad zidentyfikowano 292 gwiazdy znajdujących się w odległości do 550 lat świetlnych przed gromadą i kolejne 237 gwiazd wleczonych nawet 230 lat świetlnych za nią. Podsumowując: Hiady powoli rozmywają się jako osobne, wyróżnione skupisko gwiazd w naszej Galaktyce.
Na zdjęciu: Gromada otwarta Hiady oraz Aldebaran. Źródło:
Czytaj więcej:
- Cały artykuł
- Artykuł naukowy: P. M. Marrese et al., Cross-match with external catalogues: algorithms and results (A&A 2019).
Źródło: Sky&Telescope
Na zdjęciu: Pięć wyjątkowo jasnych gwiazd tworzących asteryzm o kształcie litery „V” w gromadzie gwiazd znanej jako Hiady. Na pierwszym planie – jasny Aldebaran. Źródło: Bob King
