Podczas 61. Sesji Podkomitetu Prawnego COPUOS (United Nations Committee on the Peaceful Uses of Outer Space – Komitetu ds. Pokojowego Wykorzystania Przestrzeni Kosmicznej ONZ) jednym z poruszonych zagadnień były potencjalne modele prawne eksploracji, eksploatacji i wykorzystania zasobów kosmicznych.
Zdaniem NASA wykorzystanie zasobów pochodzących z przestrzeni kosmicznej, czy to z Księżyca, czy z planetoid, czy z innych obszarów, ma kluczowe znaczenie dla możliwości prowadzenia długoterminowej działalności w kosmosie.
Znaczący wzrost obecności ludzi i maszyn w Układzie Słonecznym będzie, w miarę rozwoju technologicznego, wymagał użycia zasobów znajdujących się już poza Ziemią. Nadal jednak nie należy zapominać, że ludzkość jest na samym początku eksploracji zasobów kosmicznych. Dyskutując o zagadnieniach prawnych wokół tej kwestii trzeba brać pod uwagę ten jeszcze względnie niewielki stopień zaawansowania w badaniu najbliższej kosmicznej okolicy.
W 2020 roku NASA zaoferowało, że zakupi niewielkie ilości księżycowego regolitu zbierane przez prywatne firmy jako część ich działalności na Księżycu. Nie jest to pierwszy przypadek handlu zasobami kosmicznymi – NASA sprzedało wcześniej wiele księżycowych próbek, także państwom członkowskim COPUOS. Próbki pozyskane przez Związek Radziecki były sprzedane na wolnym rynku. Wciąż jednak propozycja złożona przez NASA stanowi okazję, by rozpocząć pracę nad praktycznymi problemami dotyczącymi zasobów kosmicznych.
Przewodnicząca delegacji USA, Emily Pierce, podkreśliła też długoletni pogląd Stanów Zjednoczonych, zgodnie z którym wykorzystanie pochodzących z przestrzeni kosmicznej zasobów, włącznie z zastosowaniem komercyjnym, jest spójne z czterema głównymi kosmicznymi traktatami Narodów Zjednoczonych. Traktat o przestrzeni kosmicznej (Układ o zasadach działalności państw w zakresie badań i użytkowania przestrzeni kosmicznej łącznie z Księżycem i innymi ciałami niebieskimi) określa sposób, w jaki mogą być prowadzone aktywności związane z wykorzystaniem zasobów kosmicznych.
Wspomniany traktat nie zawiera oczywiście wyczerpujących zasad korzystania z zasobów kosmicznych. Na tym etapie Stany Zjednoczone nie uważają tworzenia takich zasad za konieczne. Zauważają natomiast pilną potrzebę zapewnienia tego, by wszystkie narody zaangażowane w zagadnienia związane z zasobami kosmicznymi dzieliły wspólny zbiór fundamentalnych przekonań – wiary w praworządność, przejrzystość i pokojowe zastosowanie. Porozumienia Artemis podkreślają te krytyczne zasady, i formułują punkt wyjściowy do przyszłej pracy nad zasobami kosmicznymi.
Potrzeba będzie jeszcze wiele wysiłku, by ukonkretnić te koncepcje. Na początku konieczne będą misje pokazujące skuteczność technologii – na długo zanim prowadzona będzie w tej kwestii działalność na większą skalę.
Swoje wystąpienie Emily Pierce zakończyła cytatem z Sekcji 10(3) Porozumień Artemis: „Sygnatariusze wyrażją intencję wykorzystania swojego doświadczenia w ramach Porozumień, aby przyczynić się do wielostronnych wysiłków zmierzających ku dalszemu rozwinięciu międzynarodowych praktyk i zasad możliwych do zastosowania przy wydobyciu i wykorzystaniu zasobów kosmicznych, włącznie z trwającymi wysiłkami w COPUOS”.
Źródło: COPUOS
Więcej informacji:
Opracowanie: Gabriela Opiła
Na ilustracji: Koncept Lunar Flashlight – satelity typu CubeSat, który miałby używać laserów do poszukiwania wodnego lodu. Źródło: NASA
