Na pierwszy rzut oka Jowisz wygląda jakby był chory na odrę. Pięć kropek - biała, niebieska i trzy czarne rozrzucone są w górnej połowie tarczy planety. Dzięki zdjęciom z Kosmicznego Teleskopu Hubble'a wiemy, że te kropki na największej planecie Układu Słonecznego spowodowane są rzadkim ustawieniem trzech największych księżyców Jowisza - Io, Ganimedes i Kalisto - w poprzek tarczy planety.
Charakterystycznymi znakami tego ustawienia są cienie w postaci trzech czarnych kropek rzucane przez trzy księżyce. Cień rzucany przez Io to czarna kropka na lewo od środka tarczy Jowisza, natomiast biała kropka na tej samej wysokości to sama Io. Cień rzucany przez Ganimedesa widoczny jest przy lewej krawędzi tarczy planety, a spora niebieska kropka widoczna na tej samej wysokości to Ganimedes we własnej osobie. W końcu czarna kropka widoczna przy prawej krawędzi tarczy Jowisza to cień Kalisto. Samej Kalisto nie widać.
Powyższe zdjęcie wykonano przy użyciu Near Infrared Camera (kamery czułej w zakresie bliskiej podczerwieni) oraz Multi-Object Spectrometer (spektrometr wieloobrazowy) na pokładzie Teleskopu Hubble'a. Widok trzech cieni księżyców Jowisza widocznych na tle tarczy planety to rzadki widok - można go zobaczyć 1-2 razy na dekadę. Dlaczego potrójne zaćmienie jest takie rzadkie?
 |
| Rysunek pokazuje wzajemne położenie Jowisza i księżyców Galileusza 28 marca tego roku. Zaznaczono cienie jakie na Jowisz rzuca Io, Ganimedes i Kalisto. Źródło: NASA, ESA, A. Feild and C. Klicka (STScI) |
Io, Ganimedes i Kalisto obiegają planetę każda w innym tempie. Podobnie ich cienie przemierzają tarczę planety w różnym tempie. Z tych trzech księżyców najdalej od Jowisza znajduje się Kalisto, a tym samym potrzebuje najwięcej czasu by obiec macierzystą planetę. Gdy cień Kalisto raz przemierzy tarczę Jowisza, Io zdąży go obiec 20 razy. Gdy uwzględnimy jeszcze tempo obiegu Jowisza przez Ganimedesa, okazuje się wówczas, że potrójne zaćmienie na Jowiszu to rzadkie zjawisko. Zaćmienie z marca tego roku było tym rzadsze, że widoczne były dwa spośród trzech rzucających na planetę cień księżyców.
Obraz powstał po złożeniu sygnału odbieranego na trzech długościach fal z zakresu bliskiej podczerwieni. Promienie słoneczne odbijają się od jowiszowych chmur, a ponieważ metan zawarty w atmosferze Jowisza ogranicza dostęp promieni Słońca, dlatego różne kolory chmur oznaczają ich różną wysokość. Obserwacje były robione w zakresie bliskiej podczerwieni, pamiętajmy więc, że kolory są sztucznie dobrane. Żółty kolor oznacza wysokie chmury, różowy niższe chmury, a niebieski jeszcze niższe. Zielony kolor oznacza rzadkie mgły, zagęszczenia gazu położone bardzo wysoko w atmosferze planety. Zawarta na powierzchni Ganimedesa zamrożona woda absorbuje promieniowanie słoneczne, Ganimedes przedstawiony jest w barwie niebieskiej. Natomiast związki siarki na powierzchni Io odbijając promienie świetlne; efekt ten zaznaczono przedstawiając Io w kolorze białym.
Źródło | Karolina Zawada
Na zdjęciu: Obraz z Kosmicznego Teleskopu Hubble'a z 28 marca 2004 r. Źródło: NASA, ESA, E. Karkoschka (University of Arizona)
(Tekst ukazał się pierwotnie w serwisie Orion, którego zasoby zostały włączone do portalu Urania)
