Gromady to ogromne zbiory galaktyk, które zawierają oprócz nich samych duże ilości gorącego gazu o temperaturze tak wysokiej, że gaz ten emituje promieniowanie rentgenowskie. Struktury te są przydatne dla astronomów, bowiem na ich budowę i ewolucję teoretycznie powinna mieć duży wpływ ciemna materia i ciemna energia - niewidzialne składniki Wszechświata.
Zespół składający się z ponad 100 astronomów rozpoczął nowe poszukiwania gromad galaktyk w roku 2011. Choć silne promieniowanie rentgenowskie, które pokazuje ich położenia na niebie, jest pochłaniane w ziemskiej atmosferze, bez trudu wykrywają je obserwatoria orbitalne takie jak teleskop XMM-Newton. Z tego też powodu naukowcy zdecydowali się połączyć przegląd nieba na falach rentgenowskich - XMM-Newton survey - z obserwacjami optycznymi nieba prowadzonymi przez Europejskie Obserwatorium Południowe ESO i inne teleskopy naziemne. Wynik takich połączonych obserwacji przyniósł olbrzymie ilości nowych danych. Znany jest on dziś jako przegląd XXL.
Głównym celem tego nowatorskiego przeglądu było zebranie reprezentatywnej próbki około 500 gromad galaktyk leżących w odległości odpowiadającej takiemu momentowi w historii Kosmosu, gdy liczył on sobie mniej więcej połowę swego obecnego wieku. Astronomowie przypuszczają, że przegląd XXL da im niebawem wiele nowych, ciekawych rezultatów, ale już teraz, w swych początkach, przyniósł on kilka spektakularnych odkryć.
Należy do nich między innymi znalezienie pięciu nowych supergromad - czyli gromad gromad galaktyk. Dotychczas znano ich tylko kilka, a najsłynniejszą z nich jest ta, w której leży nasza Droga Mleczna - czyli Laniakea. Inne ciekawe "znalezisko" to zaobserwowanie gromady XLSSC-116, która leży około sześć miliardów lat świetlnych od nas i świeci niezwykle jasno. Po raz pierwszy mamy technologiczne możliwości dokładnego zbadania tak jasnego świecenia dyfuzyjnego w odległej gromadzie galaktyk.
Zespół składający się z ponad 100 astronomów rozpoczął nowe poszukiwania gromad galaktyk w roku 2011. Choć silne promieniowanie rentgenowskie, które pokazuje ich położenia na niebie, jest pochłaniane w ziemskiej atmosferze, bez trudu wykrywają je obserwatoria orbitalne takie jak teleskop XMM-Newton. Z tego też powodu naukowcy zdecydowali się połączyć przegląd nieba na falach rentgenowskich - XMM-Newton survey - z obserwacjami optycznymi nieba prowadzonymi przez Europejskie Obserwatorium Południowe ESO i inne teleskopy naziemne. Wynik takich połączonych obserwacji przyniósł olbrzymie ilości nowych danych. Znany jest on dziś jako przegląd XXL.
Głównym celem tego nowatorskiego przeglądu było zebranie reprezentatywnej próbki około 500 gromad galaktyk leżących w odległości odpowiadającej takiemu momentowi w historii Kosmosu, gdy liczył on sobie mniej więcej połowę swego obecnego wieku. Astronomowie przypuszczają, że przegląd XXL da im niebawem wiele nowych, ciekawych rezultatów, ale już teraz, w swych początkach, przyniósł on kilka spektakularnych odkryć.
Należy do nich między innymi znalezienie pięciu nowych supergromad - czyli gromad gromad galaktyk. Dotychczas znano ich tylko kilka, a najsłynniejszą z nich jest ta, w której leży nasza Droga Mleczna - czyli Laniakea. Inne ciekawe "znalezisko" to zaobserwowanie gromady XLSSC-116, która leży około sześć miliardów lat świetlnych od nas i świeci niezwykle jasno. Po raz pierwszy mamy technologiczne możliwości dokładnego zbadania tak jasnego świecenia dyfuzyjnego w odległej gromadzie galaktyk.
Położenie supergromady Laniakeiaw Widzialnym Wszechświecie.
Źródło: Wkkipedia
Dane zebrane w przeglądzie XLL posłużyły także do dodatkowego potwierdzenia wcześniejszych obserwacji zdających się sugerować, że na dużych odległościach od nas jest mniej gromad, niż wynikałoby to z przewidywań dla parametrów kosmologicznych wyliczonych na podstawie obserwacji nieba Teleskopem Placka. Naukowcy nie wiedzą jeszcze, dlaczego tak jest, ale wierzą, że w wyjaśnieniu tego faktu może pomóc skompletowanie pełnej próbki gromad galaktyk w ramach XXL. Ma to mieć miejsce około 2017 roku.
Źródło: Wkkipedia
Dane zebrane w przeglądzie XLL posłużyły także do dodatkowego potwierdzenia wcześniejszych obserwacji zdających się sugerować, że na dużych odległościach od nas jest mniej gromad, niż wynikałoby to z przewidywań dla parametrów kosmologicznych wyliczonych na podstawie obserwacji nieba Teleskopem Placka. Naukowcy nie wiedzą jeszcze, dlaczego tak jest, ale wierzą, że w wyjaśnieniu tego faktu może pomóc skompletowanie pełnej próbki gromad galaktyk w ramach XXL. Ma to mieć miejsce około 2017 roku.
Czytaj więcej:
- Cały artykuł z grudnia 2015: The XXL Survey VII: A supercluster of galaxies at z=0.43.
Źródło: Astronomy.com
Opracowanie: Elżbieta Kuligowska
(Tekst ukazał się pierwotnie w serwisie edukacyjnym PTA Orion, którego zasoby zostały włączone do portalu Urania)
Na zdjęciu: Południowe pole przeglądu XXL. Gdyby nanieść je na niebo, obszar ten miałby rozmiary stu Księżyców w pełni. Czerwone okręgi zaznaczają pozycje gromad galaktyk odkrytych w ramach tego przeglądu.
Źródło: ESA/XMM-Newton/XXL survey consortium/(S. Snowden, L. Faccioli, F. Pacaud)
Źródło: ESA/XMM-Newton/XXL survey consortium/(S. Snowden, L. Faccioli, F. Pacaud)
