W czerwcu wystartował projekt Dark Sky Poland 2019 związany z ochroną ciemnego nieba. Przedstawiamy jego szczegóły i zachęcamy do zgłaszania się na działaczy regionalnych.
Projekt Dark Sky Poland 2019 dotyczy problematyki zanieczyszczenia sztucznym światłem (tzw. light pollution albo ekologia nocy). Jego celem jest edukowanie społeczności lokalnych. Do realizacji projektu zostaną powołani m.in. działacze regionalni (aktualnie trwa nabór).
Przy okazji przypominamy, iż Międzynarodowa Unia Astronomiczna (IAU) poszukuje ambasadorów do swojej sieci IAU Dark Sky Ambassadors. Tutaj równie prowadzone są działania na rzecz ochrony naturalnego ciemnego nieba przed nadmiernym zanieczyszczeniem sztucznym światłem – jako przyrodniczego dziedzictwa ludzkości, które warto zachować dla przyszłych pokoleń.
Oba projekty są kompatybilne – można jednocześnie działać w polskiej, jak i w międzynarodowej sieci.
Oto treść komunikatu ogłoszonego przez Dark Sky Poland 2019
Mamy przyjemność poinformować, że wraz z początkiem czerwca 2019 roku rozpoczynamy realizację pierwszego, ogólnopolskiego projektu dotacyjnego na rzecz zwiększania aktywności obywatelskiej i świadomości społecznej na temat problemu zanieczyszczenia sztucznym światłem „Dark Sky Poland”. Projekt został dofinansowany przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Funduszu Inicjatyw Obywatelskich na lata 2014–2020 (edycja 2019). W niniejszym artykule przybliżamy jego założenia i zachęcamy do zaangażowania się w działania na rzecz redukcji zanieczyszczenia sztucznym światłem w Polsce.
Projekt podejmuje mało znaną jeszcze w Polsce problematykę zanieczyszczenia sztucznym światłem funkcjonującą na świecie pod pojęciem „light pollution” bądź „ekologii nocy” i wskazuje na negatywny wpływ tego zjawiska dla bezpieczeństwa, zdrowia, ekonomii, ekologii, astronomii oraz kultury i estetyki. Poprzez zwiększenie świadomości społecznej na temat oddziaływania nieprawidłowego oświetlenia oraz udzielania porad w odpowiedzi na coraz więcej próśb o pomoc chcemy zaadaptować modele rozwiązań z zagranicy, oparte na współpracy międzysektorowej oraz bezpośrednim zaangażowaniu obywateli w procesach świadomego wyboru „dobrego” oświetlenia przestrzeni tak publicznej, jak i prywatnej.
Projekt ma za zadanie wzmocnienie partycypacji obywatelskiej przy stanowieniu porozumień lokalnych zwanych „lokalną polityką oświetleniową”. W oparciu o wyniki badań naukowych oraz kilka latach własnych obserwacji chcemy poprzez ten projekt wdrożyć mechanizmy racjonalnego korzystania ze sztucznego światła przy szczególnym zaangażowaniu społeczności lokalnych z cennych jeszcze obszarów ciemnego nieba, jak Pojezierze Mazurskie, obszary buforowe Puszczy Noteckiej, Góry Izerskie, Beskid Żywiecki czy zachodnia część Bieszczadów, promując w ten sposób zrównoważony rozwój, poprawiając bezpieczeństwo na drogach, aktywizując mieszkańców do działań w zakresie ekologii nocy i astronomii oraz pomagając w racjonalniejszym wydawaniu pieniędzy na oświetlenie.
Do kogo skierowany jest projekt
Beneficjentami projektu będą następujące grupy docelowe:
a) mieszkańcy sołectw i gmin znajdujących się w obszarze o niskim poziomie zanieczyszczenia sztucznym światłem, ze szczególnym uwzględnieniem parków krajobrazowych i ich okolic, parków narodowych i ich okolic oraz terenów wiejskich (łącznie sześć gmin), w których programem bezpośrednio obejmiemy ok. 50 gospodarstw, gdzie fizycznie zredukujemy lub ograniczymy wspólnie zanieczyszczenie sztucznym światłem zewnętrznym oraz zaangażujemy ich do wspólnego planowania „lokalnej polityki oświetleniowej” z JST – łącznie będzie to do 200 mieszkańców,
b) mieszkańcy miast i miejscowości znajdujący się w obszarze o wysokim poziomie zanieczyszczenia sztucznym światłem – aglomeracji takich jak GOP, Warszawa, Kraków, Poznań czy Wrocław, będących tzw. „wyspami światła” (łącznie dziesięć miast) – którzy od 2005 roku coraz częściej proszą o pomoc w likwidacji świetlistych reklam, bilbordów, uciążliwych iluminacji czy opraw ulicznych świecących im prosto w okna (beneficjenci ci otrzymają wsparcie merytoryczne jak i techniczne naszych specjalistów); łącznie będzie to do 100 osób.
Oprócz tego mieszkańcy wyżej wymienionych terenów:
– pogłębią przede wszystkim swoją wiedzę o unikalności ciemnego nieba i środowiska nocy oraz jego pozytywnym wpływie na zdrowie, ekologię czy kulturę i estetykę;
– otrzymają pomoc w zakresie prawidłowego oświetlania swojego gospodarstwa w zgodzie z otoczeniem; poszerzą swoją wiedzę o zagadnienia związane z bezpieczeństwem;
– zostaną zaangażowani w czynne stanowienie „lokalnej polityki oświetleniowej” oraz poznają możliwości zrównoważonego rozwoju ich regionu pod kątem ochrony przed zanieczyszczeniem sztucznym światłem;
– ukazane zostaną korzyści ekonomiczne z zastosowania prawidłowych opraw oświetleniowych (zarówno tych przydomowych, jak i w przestrzeni publicznej).
Działania regionalne
W ramach projektu przewiduje się przede wszystkim powołanie tzw. działaczy regionalnych na rzecz ochrony ciemnego nieba, których zadaniem będzie – po uzyskaniu przeszkolenia specjalistów z kilku uczelni wyższych, instytutów czy osób zajmujących się ochroną ciemnego nieba już od kilku lat – podejmowanie działań w swoim regionie w zakresie wdrażania racjonalnej polityki oświetleniowej. Osoby te zostaną wyłonione w drodze naboru otwartego z początkiem projektu i zaproszone do udziału w wyżej wspomnianym szkoleniu na terenie obszaru ochrony ciemnego nieba CN-001 Sopotnia Wielka podczas VII Festiwalu Ciemnego Nieba, który w 2019 roku odbędzie się od 10 do 11 sierpnia.
Z końcem wakacji uruchomione zostanie również biuro porad prawnych, technicznych, środowiskowych i pomocy zdalnej, mające swoją siedzibę w tym samym miejscu, co administrator Programu Ciemne Niebo, czyli Stowarzyszenie POLARIS – OPP. Do dyspozycji będzie m.in. prawnik, oświetleniowiec, działacz na rzecz ekologii nocy oraz... specjalna grupa interwencyjna w postaci patrolu Programu Ciemne Niebo, dysponująca samochodem do pomiarów terenowych i działań wyjazdowych. Patrol będzie operował głównie na terenie województwa śląskiego i małopolskiego, jednak prelekcje na temat metod redukcji zanieczyszczenia sztucznym światłem dla mieszkańców, jednostek samorządu terytorialnego, firm czy szkół średnich będzie można zamówić praktycznie w dowolnym miejscu Polski, gdzie uda się grupa prelekcyjna z pakietem materiałów wydanych w ramach niniejszego projektu. Przewiduje się co najmniej kilkanaście takich wykładów do końca roku 2019.
Konkurs dla mieszkańców – do wygrania teleskopy
Ciekawostką w ramach tego projektu będzie nietypowy konkurs adresowany do mieszkańców pięciu wymienionych wcześniej regionów kraju (Pojezierza Mazurskiego, obszarów buforowych Puszczy Noteckiej, Gór Izerskich, Beskidu Żywieckiego czy zachodnich Bieszczadów), gdzie dla gospodarstw, które zmodernizują swoje oświetlenie przydomowe najlepiej względem zasad racjonalnej polityki oświetleniowej (co zostanie zweryfikowane przez zespół techniczny Programu Ciemne Niebo i działacza regionalnego), rozpisany zostanie konkurs, w którym do wygrania będzie aż pięć teleskopów astronomicznych o średnicy 150 mm na montażu paralaktycznym, a samym gospodarstwom przyznany zostanie status „Gospodarstwa Astroturystycznego”.
Przewidziano także niewielki budżet na zakup oprzyrządowania pomagającego zminimalizować wpływ zanieczyszczenia sztucznym światłem w newralgicznych miejscach o szczególnym znaczeniu (np. wokół istniejących już kopuł obserwatoriów astronomicznych w Polsce). W takich miejscach, oprócz wsparcia merytorycznego w zakresie zawarcia umowy z gminą czy miastem na tzw. miejscową ochronę ciemnego nieba, zainteresowane grupy osób będą mogły liczyć na sfinansowanie zakupu sterownika do lamp, reduktora mocy, zegara astronomicznego do szafy oświetleniowej, a nawet wymianę nieprawidłowych lamp w najbliższym otoczeniu. Niestety, z uwagi na ograniczenia budżetowe dotacji z Funduszu Inicjatyw Obywatelskich w ramach tego projektu przewiduje się tylko kilka, niewielkich modernizacji tego typu, a o kolejności decydować będzie zarówno termin zgłoszenia prośby o pomoc do Programu Ciemne Niebo, jak i znaczenie takiej realizacji dla społeczności lokalnej.
Na terenie pierwszego w Polsce obszaru ochrony ciemnego nieba: CN-001 Sopotnia Wielka – oprócz VII Festiwalu Ciemnego Nieba, czyli otwartej imprezy popularnonaukowej w postaci obserwacji ciemnego nieba podczas maksimum Perseidów przy muzyce na żywo – odbędzie się także cykl szkoleń dla osób, które chciałyby zaangażować się w czynną ochronę ciemnego nieba także w innych regionach kraju. Dla takich osób w wakacje będzie zapewnione m.in. bezpłatne zakwaterowanie, zwrot kosztów podróży, szkolenia w zakresie obsługi sprzętu pomiarowego, kontakt z działaczami Programu Ciemne Niebo, bezpłatny dostęp do kopuły Obserwatorium Astronomicznego, a nawet staże i możliwość odbycia praktyk studenckich.
Wszystkich zainteresowanych udziałem ww. projekcie zapraszamy do kontaktu na adres e-mail: ciemneniebo@op.pl
Więcej informacji:
- Dark Sky Poland 2019
- Nabór działaczy regionalnych w Dark Sky Poland 2019
- Strona o ciemnym niebie
- IAU Dark Skies Ambassadors
Źródło: Dark Sky Poland 2019
Opracowanie: Julia Nawalkowska
