Przysłowie to prognozuje nam pogodną, Złotą Polską Jesień. Cieszymy się z faktu, że Słońce nie próżnuje, chociaż niestety jego deklinacja z dnia na dzień maleje, a w związku z tym długość dnia na półkuli północnej stale się skraca. W Małopolsce ubędzie go teraz aż 109 minut - z 11 godzin i 39 minut na początku października do 9 godzin i 50 minut na końcu miesiąca.
Słońce
Słońce w poniedziałek 1 października wschodzi o 6.40, a zachodzi o 18.19, natomiast w ostatnim dniu miesiąca wzejdzie o 6.28 i schowa się pod horyzontem już o 16.18. Nie do wiary, ale ten dzień będzie wciąż jeszcze dłuższy od najkrótszego dnia w roku o 105 minut! Słońce w dniu 23 października o godzinie 13.22 przejdzie ze znaku Wagi w znak Skorpiona. Na wieczornym jesiennym niebie dostrzeżemy z kolei gwiazdozbiory Pegaza, Andromedy, Perseusza i Byka, a po północy pojawią się także konstelacje Bliźniąt i Oriona.
W tym miesiącu spodziewamy się zaledwie paru dni o małej aktywności magnetycznej Słońca (plamy, rozbłyski, protuberancje), związanej z nielicznymi centrami aktywności w jego fotosferze. Nasza gwiazda już jest praktycznie w minimum aktywności, jednak mimo tego często szykuje nam zaskakujące niespodzianki, dlatego też warto i należy prowadzić bezpieczne obserwacje Słońca.
Uwaga! W nocy z 27 na 28 października (z soboty na niedzielę) śpimy rano o godzinę dłużej, przechodzimy bowiem na czas zimowy (środkowo-europejski), czyli cofamy dotychczasowe wskazania zegarów o godzinę. Oficjalnie należy to uczynić w nocy o godzinie 3, w niedzielę 28 X (dotyczy to w szczególności kolejnictwa i lotnictwa).
Księżyc
Ciemne bezksiężycowe noce, dogodne do obserwacji astronomicznych, będą w drugim tygodniu miesiąca. Kolejność faz Księżyca jest następująca: ostatnia kwadra - 2 X o godz. 11.45, nów - 9 X o godz. 05.47, pierwsza kwadra - 16 X o godz. 20.02, pełnia - 24 X o godz. 18.45, i ostatnia kwadra - 31 X o godz. 17.40. W perygeum (najbliżej Ziemi) Księżyc znajdzie się dwukrotnie: 5 X o godz. 24 oraz 31 X o 22, a w apogeum (najdalej od Ziemi) będzie 17 X o godz. 21. Ponadto, Księżyc, spacerując po październikowym niebie, przewędruje w pobliżu planet: Wenus (10 X), Jowisza (11 X), Saturna (15 X), Marsa (18 X), Neptuna (20 X) i Urana (24 X).
Widoczność planet
Merkurego można będzie szukać nisko na zachodnim niebie, dopiero od drugiego tygodnia miesiąca. Również nisko na zachodnim niebie znajdziemy Wenus, ale tylko do połowy miesiąca, potem skryje się ona w promieniach zachodzącego Słońca, by pojawić się znowu jako Gwiazda Poranna z początkiem listopada. Marsa przebywającego w gwiazdozbiorze Koziorożca możemy obserwować w pierwszej połowie nocy. Jowisza można będzie jeszcze obserwować wieczorem, nisko na zachodnim niebie. Natomiast Saturna i jego pierścienie można dostrzec w pierwszej połowie nocy w konstelacji Strzelca. Uran gości w gwiazdozbiorze Ryb, a ponieważ 24 X będzie w opozycji do Słońca, możemy go obserwować przez całą noc. Natomiast Neptun po opozycji (7 IX), przebywa w Wodniku i widoczny będzie przez teleskop przez większą część nocy.
Meteory
Od 2 października aż do 7 listopada promieniują "szybkie" meteory z roju Orionidów, które wchodzą w górne warstwy atmosfery ziemskiej z prędkościami nieco ponad 60 km/sek. Maksimum roju przypada na 21 X. Możemy wtedy oczekiwać nawet 25 spadających gwiazd na godzinę. Radiant meteorów leży na granicy gwiazdozbiorów Oriona i Bliźniąt (południowo-wschodnia część nieba). Warunki do obserwacji ich maksimum nie będą jednak łatwe w tym roku, ponieważ Księżyc będzie 3 dni przed pełnią. Natomiast od 6 do 10 października (maksimum 8/9 X), promieniują "powolne" meteory z roju Drakonid. Ich radiant leży w konstelacji Smoka. Warunki do ich wieczornych obserwacji będą dobre - Księżyc będzie w nowiu.
Czytaj więcej:
Ilustracja: październikowe niebo - Orionidy. Źródło: NASA
Opracowanie: Adam Michalec MOA w Niepołomicach, dnia 9 września 2018, Elżbieta Kuligowska