"Jak w czerwcu pogoda służy, nie tylko astronom oczka mruży”
Tak mówi przysłowie odnośnie aury, a ponadto to okres najkrótszych nocy oraz pięknych świtów i zmierzchów, dogodnych dla obserwacji nieba i ostatnich wiosennych spacerów. Mamy zatem krótkie ciepłe noce, które co prawda nie sprzyjają obserwacjom astronomicznym, ale są one tym cenniejsze dla prawdziwych miłośników nieba.
Tegoroczne astronomiczne lato rozpocznie się popołudniową porą, w piątek 21 czerwca o godz. 17:54 – kiedy Słońce w swej rocznej wędrówce po Ekliptyce oddali się najbardziej na północ od równika niebieskiego, osiągając punkt przesilenia letniego, zwany punktem Raka. W tym dniu w Niepołomicach Słońce w chwili przejścia przez południk góruje nad horyzontem na wysokości prawie 63 i pół stopnia. Wzejdzie tego dnia o godz. 4:30, a zajdzie o 20:53, zatem dzień będzie trwał 16 godzin i 23 minuty; będzie to najdłuższy dzień (i najkrótsza noc) tego roku, a przy tym dłuższy od najkrótszego dnia zimowego w Niepołomicach, aż o 8 godzin i 18 minut.
Najwcześniej Słońce wzejdzie u nas już w dniu 15 czerwca (godz. 4:30) i takich wczesnych wschodów Słońca będziemy doświadczać przez 8 kolejnych dni. Najpóźniej zajdzie w dniu 20 czerwca (godz. 20:53), i tak późnych zachodów Słońca będzie aż 11. Dni, w których Słońce będzie najdłużej nad horyzontem, doświadczymy przez cały tydzień od 17 do 24 czerwca. W tym też okresie, na św. Jana (24 VI), często padają obfite deszcze. Po tegorocznej kapryśnej wiośnie być może one u nas nie wystąpią. Natomiast ostatniego dnia czerwca Słońce wzejdzie o godzinie 4:34, a schowa się pod horyzontem o godzinie 20:52 i dzień będzie niezauważalnie, ale już krótszy od najdłuższego dnia roku o 4 minuty.
Aktywność magnetyczna Słońca w czerwcu będzie na niskim poziomie, jedynie co nieco podwyższona w pierwszej dekadzie miesiąca. Pamiętajmy, że obserwacje plam na Słońcu prowadzimy wyłącznie przy zastosowaniu odpowiednich filtrów spektralnych, lub rzutowanego na ekran obrazu Słońca z lunety. Zainteresowanych takimi obserwacjami naszej gwiazdy, zapraszamy na dziedziniec Szkoły Podstawowej, obok przebudowywanego Młodzieżowego Obserwatorium Astronomicznego, gdzie w pogodne dni, będą zorganizowane specjalne pokazy Słońca.
Księżyc
Księżyc powita lato w trzy dni po pełni. Zatem bardzo krótkie, ale bezksiężycowe noce będziemy mieli na początku i końcu czerwca, a kolejność faz Księżyca będzie następująca: nów 3 VI o godzinie 12:02, pierwsza kwadra - 10 VI o godzinie 07:59, pełnia - 17 VI o 10:31, i ostatnia kwadra 25 VI o 11:46. W perygeum (najbliżej Ziemi) będzie Księżyc 8 VI o godzinie 1, a w apogeum (najdalej od Ziemi) - 23 VI o godzinie 10. Ponadto, Księżyc w tym miesiącu zakryje Saturna (19 VI) oraz planety karłowate: Ceres (15 VI) i Plutona (19 VI). Jednak te zjawiska zakryciowe nie będą u nas widoczne. Natomiast możemy obserwować na niebie zbliżenie Księżyca do Merkurego w dniu 4 VI, a dzień później do Marsa.
Widoczność planet
Merkurego znajdziemy przez cały miesiąc, nisko na wieczornym niebie, tuż po zachodzie Słońca. Dnia 18 VI o godzinie 17 Merkury zbliży się do Marsa na odległość 0.2 stopnia, a my w zorzy wieczornej spróbujmy te planety odnaleźć nisko nad zachodnim horyzontem.
Wenus przez cały miesiąc jawi się nam jako Gwiazda Poranna, ale bardzo nisko nad horyzontem, poprzedzając co nieco wschód Słońca.
Mars dostępny będzie do obserwacji na zachodnim niebie, przez około godzinę po zachodzie Słońca, goszcząc w gwiazdozbiorze Bliźniąt. Tam też 23 VI zbliży się do Polluksa, najjaśniejszej gwiazdy w tej konstelacji. Parę dni wcześniej, 18 VI, do planety zbliży się Merkury. Warto zaobserwować te widowiskowe zbliżenia planet na nieboskłonie.
Jowisz będzie w opozycji 10.VI., zatem widoczny jest w czerwcu na niebie przez całą noc, goszcząc w gwiazdozbiorze Wężownika. W dniu 16.VI. o godz. 21, Księżyc dzień przed pełnią, zbliży się do tej planety na odległość 2 stopni. Zjawisko będzie widoczne nisko nad wschodnim horyzontem.
Saturn przebywający w gwiazdozbiorze Strzelca będzie w opozycji do Słońca w dniu 9 VI, dzięki czemu możemy go obserwować przez całą noc. Nad ranem 19 VI Księżyc po pełni, zakryje tę planetę, ale w Polsce będziemy mogli zaobserwować to tylko jako ich zbliżenie.
Uran gości w gwiazdozbiorze Barana, a widoczny jest nisko nad wschodnim horyzontem, krótko aż do świtu.
Neptuna (obecnie w Wodniku) można obserwować również na wschodnim niebie, w drugiej połowie nocy. Do tej planety 24 VI o godzinie 3, zbliży się Księżyc na odległość 4 stopni. By jednak dostrzec te dwie ostatnie planety gołym okiem, trzeba mieć sokoli wzrok.
Natomiast w dniach 22 VI - 2 VII będzie możliwość zliczania meteorów z czerwcowego roju Bootydów (czyli wylatujących z gwiazdozbioru Wolarza, pokazanego na zamieszczonej powyżej mapce). Maksimum ich aktywności przypada na 28 VI, a Księżyc po ostatniej kwadrze nie będzie nam przeszkadzał w tych wieczornych obserwacjach.
Dla najciekawszych zjawisk do obserwacji na czerwcowym niebie można będzie wykorzystać lunety przebudowywanego teraz Młodzieżowego Obserwatorium Astronomicznego w Niepołomicach (tel. 12-281-15-61). Nasuwa się też takie staropolskie przysłowie:
„Czerwiec po deszczowym maju, często dżdżysty w naszym kraju”
Wobec takich prognoz, życzę Państwuu progu zbliżających się wakacji samych słonecznych i ciepłych dni, z jak najmniejszą ilością burz.
Adam Michalec
MOA w Niepołomicach
Na zdjęciu: Gwiazdozbiór Wolarza. Źródło: http://stars.astro.illinois.edu
