„Marzec zielony zwiastuje dobre plony” – powiada staropolskie przysłowie, a zatem nie tylko do obserwacji astronomicznych życzmy sobie w tym miesiącu bezchmurnego nieba. Po emocjach związanych ze śnieżną, mroźną, wietrzną i smogową zimą czeka nas wreszcie upragniona wiosna.
Słońce
Słońce powoli, ale systematycznie wznosi się po Ekliptyce coraz wyżej i wyżej, aby wreszcie przeciąć równik niebieski 20 marca 2029 roku o godzinie 22.58, w punkcie równonocy wiosennej – zwanym punktem Barana. Słońce „przechodzi” wtedy z półkuli południowej nieba na północną, ze znaku Ryb w znak Barana. Rozpocznie się wówczas astronomiczna wiosna. Ze względu na zjawisko refrakcji atmosferycznej faktyczne zrównanie dnia z nocą wystąpi już w nocy z 17 na 18 marca.
W Krakowie i jego okolicach 1 marca Słońce wschodzi o 6.24, a zachodzi o 17.21, zaś ostatniego dnia marca wschodzi (już według czasu letniego) o 6.20, a zachodzi o 19.10. Wtedy też dzień będzie trwał 12 godzin i 50 minut. Zatem w marcu w Małopolsce przybędzie już 113 minut dnia!
Aktywność magnetyczna Słońca będzie mała, a w nocy z 30 na 31 marca czeka nas zmiana czasu z zimowego na czas letni.
Księżyc
Ciemne, bezksiężycowe noce, dogodne do obserwacji astronomicznych, przypadają na pierwszą dekadę miesiąca – kolejność faz Księżyca w marcu będzie następująca:
Nów – 6 marca o godz. 17.04 (Popielec
Pierwsza kwadra – 14 marca o godz. 11.27
Pierwsza wiosenna astronomiczna pełnia – 21 marca o godz. 02.43
Ostatnia kwadra – 28 marca o godz. 05.10.
Wielkanoc przypadnie dopiero 21 kwietnia, bowiem wypada ona po pierwszej wiosennej paschalnej pełni Księżyca, przypadającej po 21 marca (19 kwietnia). Daty kościelnej pełni Księżyca zostały wyznaczone i stabelaryzowane w czasie Soboru Nicejskiego w 325 roku n.e. Dlatego kościelna pełnia Księżyca różni się czasem od astronomicznej, czego efektem będzie właśnie późna Wielkanoc w 2019 roku. Najdalej od Ziemi (w apogeum) znajdzie się Księżyc 4 marca o godz. 12.00, a najbliżej Ziemi (w perygeum) będzie 19 marca o godz. 19.00. Ponadto 1 marca i 29 marca Księżyc zakryje Saturna, a 2 marca i 29 marca Plutona, ale te zjawiska nie będą u nas widoczne.
Widoczność planet
Merkurego będzie można zaobserwować wieczorem (nisko nad południowo-zachodnim horyzontem) tylko do 8 marca, a następnie po 22 marca, tuż przed wschodem Słońca.
Wenus jako Gwiazda Poranna widoczna będzie przez cały miesiąc, nisko na wschodnim niebie, poprzedzając o dwie godziny wschód Słońca.
Czerwonawego Marsa znajdziemy na wieczornym niebie w konstelacji Barana a potem Byka. Ta wędrówka planety na niebie powoduje, że z upływem wiosennych dni coraz krócej będzie on przebywał nad horyzontem.
Jowisza tuż przed północą znajdziemy nisko na wschodnim niebie w gwiazdozbiorze Wężownika, podziwiając przy okazji przez lunetę gromadkę jego satelitów.
W drugiej połowie nocy w gwiazdozbiorze Strzelca widoczny będzie Saturn z imponującymi pierścieniami.
Uran dostępny będzie do obserwacji wieczorem w gwiazdozbiorze Barana, ale z końcem marca skryje się w promieniach Słońca. Natomiast Neptun, przebywający w gwiazdozbiorze Wodnika, pojawi się na porannym niebie dopiero z końcem miesiąca, wyprzedzając wschód Słońca.
Inne zjawiska
W tym miesiącu nie przewiduje się bogatych deszczów meteorów, choć 25 marca przypada maksimum mało aktywnego, rozciągłego roju Wirginidów, promieniującego z okolicy Spiki, najjaśniejszej gwiazdy w gwiazdozbiorze Panny. Księżyc (cztery dni po pełni) będzie jednak przeszkadzał od północy w obserwacjach maksimum tego roju. Wypada tylko nam życzyć sobie bezchmurnego nieba, a w marcu taka pogoda często u nas występuje. Zatem spoglądając wieczorem, w środku nocy lub wczesnym rankiem, w rozgwieżdżone niebo, przypomnijmy sobie jeszcze jedno przysłowie: „Zima starym dokucza, zaś wiosna młodych poucza” – dlatego wszystkim Państwu stosownej aury wiosennej serdecznie życzę.
Adam Michalec, MOA, Niepołomice, 16 stycznia 2019
Opracowanie: Elżbieta Kuligowska
Na zdjęciu: Sierp Wenus widoczny o zmierzchu, grudzień 2010. Źródło: APOD.pl
