„Co marzec wypiecze, to kwiecień wysiecze” – powiada nam staropolskie przysłowie, a zatem nie tylko dla obserwacji astronomicznych życzmy sobie w tym miesiącu bezchmurnego nieba. Po emocjach związanych z panującą pandemią i ze smogową zimą czeka nas wreszcie upragniona wiosna.
Słońce
Cieszymy się z faktu, że Słońce powoli, ale systematycznie, wznosi się po ekliptyce coraz wyżej i wyżej, aby wreszcie przeciąć równik niebieski 20 marca o godz. 16.33, w punkcie równonocy wiosennej – zwanym punktem Barana. Słońce „przechodzi” wtedy z półkuli południowej nieba na północną i świeci dokładnie w zenicie na równiku. Rozpocznie się wówczas astronomiczna wiosna, a na ten szczególny moment czekaliśmy z nieukrywaną tęsknotą. Ze względu na zjawisko refrakcji atmosferycznej, zrównanie dnia z nocą wystąpi wcześniej, bo już 17 marca. W Krakowie i okolicy w dniu 1 marca Słońce wschodzi o 6.23, a zachodzi o 17.23, zaś ostatniego marca wschodzi (już według czasu letniego) o 6.19, a zachodzi o 19.11, wtedy dzień będzie trwał 12 godzin i 52 minuty. Zatem w marcu w Małopolsce przybędzie dnia aż o 113 minut!
Aktywność magnetyczna Słońca będzie w niektóre dni nieco powyżej średniej wieloletniej, zatem mogą się pojawić gwałtowne wyrzuty plazmy z fotosfery naszej gwiazdy, która wkroczyła już na dobre w 25 cykl aktywności i być może maksimum aktywności osiągnie – wbrew oczekiwaniom, jeszcze przed 2025 rokiem. Natomiast w nocy z 26/27 marca czeka nas zmiana czasu z zimowego na czas letni, przy którym może pozostaniemy już do końca roku. Zatem powinniśmy przestawić zegarki o godzinę do przodu. Rano od tej pory, wstajemy o godzinę wcześniej, ale za to będziemy mieć dłuższe, jasne i słoneczne popołudnia, które można będzie wykorzystać chociażby na upragnione wiosenne spacery.
Księżyc
Ciemne, bezksiężycowe noce, dogodne do obserwacji astronomicznych, będą na początku i końcem miesiąca, bowiem kolejność faz Księżyca w marcu będzie następująca: nów 2 III w Popielec o godz. 18.35, pierwsza kwadra 10 III o godz. 11.45, pełnia 18 III o godz. 08.17 i ostatnia kwadra 25 III o godz. 06.37. Najdalej od Ziemi (w apogeum) znajdzie się Księżyc po północy 11 III o godz. 00.04, a najbliżej Ziemi (w perygeum) będzie 24 III o godz. 00.43. Ponadto Księżyc w swej wędrówce po zimowym niebie, zbliży się do Neptuna, Urana, Marsa, Wenus (za dnia) i Jowisza – średnio na odległość 4 stopni. Niestety, tylko wymienione spotkanie z Marsem może być u nas obserwowane 28 III o świcie. Oby tylko nam pogoda dopisała w tych obserwacjach.
Planety
Merkurego będzie można zaobserwować o świcie nisko nad południowo-wschodnim horyzontem w gwiazdozbiorze Wodnika, ale tylko do połowy miesiąca, potem zniknie w promieniach Słońca, by dopiero w kwietniu pojawić się na wieczornym niebie. W dniu 2 III będzie w bliskiej koniunkcji z Saturnem. Natomiast Wenus gości w Strzelcu przez cały marzec i jako Jutrzenka będzie widoczna na porannym niebie już od godz. 4.30. W dniu 20 III będzie w maksymalnej elongacji zachodniej, czyli odległości kątowej (47 stopni) od Słońca.
Czerwonawego Marsa znajdziemy również nisko na porannym niebie, goszczącego w gwiazdozbiorach Strzelca i Koziorożca, a w swej wędrówce po niebie 12 III zbliży się do Wenus na odległość 4 stopni. Natomiast Jowisza (w gwiazdozbiorze Wodnika) możemy obserwować na porannym niebie dopiero po 20 III, bo wcześniej od połowy lutego był blisko Słońca, gdzie dołączy w pobliże Saturna, którego znajdziemy nisko na wschodnim niebie, w gwiazdozbiorze Koziorożca. Obie planety, gazowe olbrzymy, będą stopniowo coraz wcześniej poprzedzały wschód Słońca. Końcem marca dla Saturna będzie to już nieco ponad 2 godziny. Wenus do Saturna zbliży się w dniu 29 III na odległość 2 stopni.
Z powyższego opisu wędrówek jasnych planet, które można będzie dostrzec gołym okiem, widać doskonale, że przenoszą się w marcu na poranne niebo. Pozostałe planety, które można zobaczyć przez lunetę to Uran, dostępny do obserwacji wieczorem w gwiazdozbiorze Barana, i Neptun, przebywający w gwiazdozbiorze Wodnika, który pojawi się też na porannym niebie, ale dopiero końcem miesiąca wyprzedzając nieco wschód Słońca.
Inne zjawiska
W tym miesiącu nie przewiduje się pojawienia jasnych komet ani bogatych deszczy meteorów, chociaż 25 marca przypada maksimum mało aktywnego, rozciągłego roju (Wirginidy), promieniującego z okolicy „alfy” – czyli Spiki, najjaśniejszej gwiazdy w Pannie. Księżyc w ostatniej kwadrze będzie nieco przeszkadzał po północy w obserwacjach maksimum tego roju.
Natomiast bliskość ciepłej Wiosny niechaj nas zachęca do ostatnich, zimowych spacerów. Dodatkowo wypada tylko nam sobie życzyć bezchmurnego nieba, a w marcu takie pogody często u nas występują. Zatem spoglądając wieczorem, w środku nocy lub wczesnym rankiem, w rozgwieżdżone niebo, przypomnijmy sobie jeszcze jedno uaktualnione przysłowie: „Z ciepłą wiosną nadzieje na lepsze jutro rosną” – dlatego wszystkim Państwu stosownej aury wiosennej, serdecznie życzę.
Czytaj więcej:
Źródło: Adam Michalec, MOA w Niepołomicach, 6 lutego 2022
Opracowanie: Adam Michalec, Elżbieta Kuligowska
Na ilustracji: Marcowe niebo 2022 r. nad Krakowem około godziny 19:30. Źródło: Stellarium