Lato, okres urlopów i wakacji, to czas długich – choć już nie tak długich jak czerwcowe - dni. Mamy nadal krótkie noce, które niezbyt sprzyjają obserwacjom astronomicznym. W tym roku na niebie wakacyjnym będziemy mogli zaobserwować wiele ciekawych obiektów i zjawisk, w tym całkowite zaćmienie Księżyca pod koniec lipca, a w drugiej dekadzie sierpnia słynne Perseidy.
W wakacje na południowo-wschodnim niebie, gdy dobrze się ściemni, a w lipcu ma to dopiero około godz. 23, króluje Trójkąt Letni. Tworzą go trzy gwiazdy pierwszej wielkości: Deneb, Wega i Altair. Należą one odpowiednio do gwiazdozbiorów: Łabędzia, Liry i Orła. W Trójkącie tym mieści się prawie w całości Łabędź (jego jasne gwiazdy tworzą krzyż), na prawo, nieco poniżej Lira i u dołu Orzeł. Przez wszystkie te trzy gwiazdozbiory w ich tle przebiega Droga Mleczna - nasza Galaktyka. Aby ją dostrzec wystarczy tylko sprawne oko i poświęcenie paru chwil w późny pogodny wieczór, ale z dala od miejskich świateł. W drugim tygodniu wakacji, 6 lipca o godzinie 19, Ziemia na orbicie okołosłonecznej znajdzie się najdalej od Słońca (w aphelium), w odległości ponad 152 mln km. Natomiast Słońce w swej wędrówce po Ekliptyce podąża już powoli ku równikowi niebieskiemu, przez co jego deklinacja będzie systematycznie maleć, a w związku z tym dni stawać się będą coraz krótsze.
W Małopolsce w dniu 1 lipca Słońce wschodzi o godzinie 4:35, a zachodzi o 20:52. Dzień potrwa 16 godzin i 17 minut i będzie już krótszy od najdłuższego dnia w roku o 6 minut; natomiast 31 sierpnia Słońce wschodzi o 5:54, a zachodzi o 19:26, zatem przez wakacje ubędzie dnia o 2 godziny i 45 minut. W międzyczasie Słońce w swej wędrówce wśród znaków Zodiaku przejdzie 22 lipca o godzinie 22:10 ze znaku Raka w znak Lwa, a w miesiąc później, 23 sierpnia o 05:14 wstąpi w znak Panny. Ponadto 13 lipca i 11 sierpnia wystąpią częściowe zaćmienia Słońca, u nas niewidoczne. Jeśli chodzi o aktywność magnetyczną Słońca, to utrzymuje się ona na niskim poziomie. Nieco zwiększona może wystąpić na przełomie lipca i sierpnia, czego widomą oznaką będzie niewielki wzrost ilości plam i rozbłysków w fotosferze Słońca. Natomiast zawsze należy się liczyć z niespodziankami z jego strony, co zaowocuje możliwością zaobserwowania u nas zorzy polarnej.
Księżyc natomiast rozpocznie i zakończy wakacje tuż po pełni. Kolejność jego faz w lipcu będzie następująca: ostatnia kwadra 6 VII o godzinie 09:51, nów 13 VII. o 04:48, pierwsza kwadra 19 VII o godzinie 21:52 i pełnia 27 VII o 22:20. W sierpniu: ostatnia kwadra 4 VIII o godzinie 20 18, nów 11 VIII o 11:58, pierwsza kwadra 18 VIII o 09:49 i pełnia 26 VIII o 13:56. W perygeum (najbliżej Ziemi) znajdzie się Księżyc 13 VII o 10:00 oraz 10 VIII o 20:00. W apogeum (najdalej od Ziemi) będzie 27 VII o godzinie 08:00, oraz 23 VIII o 13:00. Warto pamiętać, że 20 lipca minie już 49 lat, od kiedy statek Apollo 11 wylądował na Księżycu, a dzień później stopy ludzkie (Neil Armstrong i Buzz Aldrin) po raz pierwszy dotknęły powierzchni Srebrnego Globu. Wypada zatem spojrzeć bardziej sentymentalnie na naszego naturalnego satelitę, będącego aktualnie rezerwatem ścisłym, gdzie jak głosi legenda, wciąż na nowych śmiałków (dotychczas było ich tylko 12) czeka nasz Mistrz Twardowski.
27 lipca wystąpi całkowite zaćmienie Księżyca (najdłuższe w XXI wieku), które w Polsce będzie widoczne. Początek zaćmienia przypadnie w Małopolsce z chwilą jego wschodu, czyli o godzinie 20:23. Maksimum zaćmienia całkowitego nastąpi o 22:22, a koniec - o godzinie 24:19, czyli już po północy. Koniec zaćmienia częściowego: 28 VII o godzinie 01:30.
Widoczność planet
Merkurego będzie można obserwować na wieczornym niebie nisko nad zachodnim horyzontem, przez cały lipiec. Potem skryje się w promieniach Słońca, by pojawić się w ostatniej dekadzie sierpnia na porannym niebie.
Wenus jest widoczna przez całe wakacje - jako Gwiazda Wieczorna na wieczornym niebie, już w parę minut po zachodzie Słońca. W dniu 9 lipca o godzinie 21:00 Wenus zbliży się do Regulusa, najjaśniejszej gwiazdy w Lwie, na odległość nieco ponad jeden stopnia.
Mars, brylując teraz ceglastym kolorem, będzie dobrze widoczny w gwiazdozbiorze Koziorożca, przez całą noc. 27 lipca znajdzie się w wielkiej opozycji do Słońca, w odległości 57,1 mln km od Ziemi. To rzadka okazja do obserwacji "kanałów" na jego powierzchni, bowiem tak blisko naszej planety będzie dopiero 15 IX 2035 roku. Tego samego dnia o północy do Marsa zbliży się Księżyc jeszcze częściowo zaćmiony, na odległość 7 stopni. Będzie co obserwować!
Na wieczornym niebie, w gwiazdozbiorze Wagi, możemy też obserwować Jowisza z gromadką galileuszowych księżyców. Z upływem dni wakacyjnych będzie on widoczny stopniowo coraz niżej nad zachodnim horyzontem.
Saturn, przystrojony w pierścienie, które możemy podziwiać już przez niewielką lunetę, gości w gwiazdozbiorze Strzelca. Po czerwcowej opozycji możemy go obserwować na nocnym niebie przez całe wakacje.
Uran i Neptun widoczne będą w drugiej połowie nocy, odpowiednio w gwiazdozbiorach Ryb i Wodnika. Końcówka wakacji będzie szczególnie dobrym okresem do obserwacji tych planet w związku z ich przebywaniem blisko opozycji: Neptun – 7 IX, a Uran - 24 X. Aby te planety dostrzec, musimy się posłużyć chociażby lornetką.
W drugiej połowie lipca, z maksimum 28 VII, można obserwować powolne meteory z roju Akwarydów, których radiant leży w gwiazdozbiorze Wodnika, w obserwacjach będzie nam jednak przeszkadzał Księżyc w pełni. Natomiast od 17 lipca do 24 sierpnia promieniują znane od stuleci Perseidy, zwane też łzami św. Wawrzyńca. Główne, rozciągłe maksimum wystąpi w dzień 12 i nocą 12/13 sierpnia. Obserwacjom nie będzie przeszkadzał Księżyc (po nowiu), który zajdzie około godziny 21.
Na zdjęciu: Trójkąt Letni. Źródło: daviddarling.info/
Opracowanie: Adam Michalec
MOA w Niepołomicach, 3 czerwca 2018