Spór o Wielki Wybuch w wyjątkowej książce pod patronatem Uranii i Astronarium

12 kwietnia miała miejsce premiera bestselerowej książki na temat współczesnej kosmologii. To spojrzenie na historię Wszechświata z perspektywy twórców dwóch konkurencyjnych teorii, Georege’a Gamova i Freda Hoyle’a. Bez alternatywnej teorii stanu stacjonarnego zapewne nie dokonalibyśmy tak szybko tylu odkryć potwierdzających Wielki Wybuch.

Wydawnictwo Copernicus Center Press od 10 lat tworzy ofertę czytelniczą o fundamentalnym wkładzie w polską kulturę naukową. Wymienić tu trzeba przede wszystkim popularnonaukowe dzieła Michała Hellera z zakresu kosmologii, filozofii i teorii nauki oraz tłumaczenia książek wielu najwybitniejszych uczonych i popularyzatorów nauki z całego świata. Niektóre z nich zmieniały światopogląd całych społeczeństw, jak choćby cykl opowieści o małpach człekokształtnych Fransa de Waala.

Jednak „Wielki Wybuch” Paula Halperna to niewątpliwie jeden z największych bestselerów Wydawnictwa. Ani chwili nie wahaliśmy się nad przyznaniem książce patronatów zarówno dwumiesięcznika „Urania”, jak i serialu telewizyjnego „Astronarium”, dla których pozycja ta może być inspiracją do wielu nowych artykułów i scenariuszy.

O czym jest ta książka? To dramatyczna historia sporu o model Wszechświata, wpleciona w biogramy dwóch najciekawszych z naszej perspektywy antagonistów, Ukraińca George’a Gamova i Anglika Freda Hoyle’a. Co ciekawe, obaj jak nikt wcześniej wykorzystali swój nadzwyczajny talent popularyzatorski, a nawet literacki, zaprzęgając w największy spór naukowy XX wieku media, i w ten sposób trafili do popkultury. Liczne wywiady prasowe, radiowe i telewizyjne, książki popularnonaukowe, a nawet fantastycznonaukowe były wówczas orężem obydwu uczonych. W Polsce znamy powieść „Czarna chmura” Hoyle’a i serię artykułów i książek o Panu Tompkinsie Gamova, ostatnio przypomnianych przez CCPress: „Nowy świat Pana Tompkinsa”. Już to wystarcza, by obydwaj mogliby być patronami misji popularyzatorskiej CCPress, Uranii i Astronarium.

Fred Hoyle (z lewej) i George Gamow. Źródło: Wikipedia. [Kliknij i przeciągnij, by przenieść.]

Fred Hoyle (z lewej) i George Gamow. Źródło: Wikipedia.

Poza naukowymi faktami o pochodzeniu pierwiastków, ucieczce galaktyk, ewolucji radioźródeł i reliktowym promieniowaniu mikrofalowym, poznamy z pierwszej ręki źródła wielu znanych anegdot. Na przykład tej, jak Gamov próbował kajakiem uciec z sowieckiego Krymu do Turcji, jak stan duchowny księdza Lemaître’a budził nieufność wobec idei „pierwotnego atomu”, albo co poczuli Dicke i Peebles, gdy ubiegli ich w poszukiwaniu mikrofalowego tła Pensias i Wilson, i wreszcie, jak idea panspermii przeszkodziła Hoyle’owi w otrzymaniu Nagrody Nobla. To tylko kilka z wymienionych tematów. W dialogu, współpracy i sporze z Gamowem i Hoyle’m przewiną się najwybitniejsze umysłowości ostatnich 100 lat, od Einsteina i Eddingtona, przez de Sittera i Ambarcumiana, do Penrose’a i Hawkinga. Najtrwalsze miejsce w historii nauki dla głównych bohaterów opowieści Halperna oddaje cytat z ostatniego rozdziału:

Wkład Gamowa i Hoyle' a w rozwój nauki był rewolucyjny i zmienił nasze fundamentalne wyobrażenie o Wszechświecie. Choć nigdy bezpośrednio ze sobą nie współpracowali, ich badania nad pochodzeniem pierwiastków chemicznych uzupełniały się w sposób, którego żaden z nich nie przewidział. W gruncie rzeczy jeden z nich napisał początek historii powstania pierwiastków, a drugi jej zakończenie. Teoria Hoyle'a nie potrafiła wyjaśnić, dlaczego około jednej czwartej atomowej zawartości Wszechświata stanowi hel, a teoria Gamowa nie umiała uzasadnić istnienia pierwiastków takich jak węgiel, azot, tlen i dziesiątki dalszych. Jednak opracowane przez nich procesy razem były w stanie wyjaśnić wszystko pod Słońcem – i więcej.

Osobą, która przyglądała się sporowi dwóch teorii opisującej Wszechświat przez niemal całe stulecie, od środka, jest autor współczesnej kosmologicznej teorii standardowej Λ-CDM, za którą otrzymał Nagrodę Nobla, „Jim” Peebles, którego znakomita książka „Stulecie kosmologii” jest najlepszym z możliwych dopełnieniem książki Halperna. Polecamy zatem zakup obu książek w pakiecie promocyjnym: „Wielki Wybuch” + „Stulecie kosmologii, w sklepie „Uranii” za jedyne 90,00 zł!