Rezerwat Alpes Azur Mercantour powstał po niemal trzyletnich staraniach. Położony jest na terenie 75 gmin i zamieszkuje go ponad 50 tysięcy osób. Jest jednym z największych europejskich obszarów ciemnego nieba, a lokalizacja między Alpami a Lazurowym Wybrzeżem czyni go również jednym z najbardziej atrakcyjnych krajobrazowo.
Starania o utworzenie nowego rezerwatu ciemnego nieba, sankcjonowanego przez Międzynarodowy Związek Ciemnego Nieba (IDA), rozpoczęły się w sierpniu 2016 r., a w projekt zaangażowały się Park Narodowy Mercantour, Rezerwat Natury Gorges de Daluis, Rezerwat Natury Prealpes d'Azur oraz okoliczne jednostki samorządowe. Jest to oficjalna data rozpoczęcia projektu, ale już wcześniej, bo w 2012 r., zapoczątkowano pierwszą współpracę między tymi jednostkami, w odpowiedzi na rosnące zanieczyszczenie sztucznym światłem znad Cannes, Nicei i innych miast Lazurowego Wybrzeża.
Rezerwat położony jest przy granicy francusko-włoskiej i zajmuje 2250 km kw. powierzchni, którą na północy stanowią pasma górskie południowo-zachodniego krańca Alp, z najwyższym lokalnym szczytem Mont Mounier o wysokości 2817 m n.p.m. Dalej rezerwat rozciąga się na południe, niemal do brzegów Morza Śródziemnego. Urozmaicona rzeźba terenu wpływa na trudną dostępność komunikacyjną, przez co okolica jest słabo zaludniona – średnia gęstość zaludnienia na terenie utworzonego rezerwatu wynosi tylko 24 os/km kw., dzięki czemu walory naturalnie ciemnego nieba zostały w wielu miejscach zachowane.
Celem utworzenia rezerwatu, oprócz ogólnego wprowadzenia ochrony nocnego krajobrazu dla celów ekologicznych i turystycznych, było w szczególności umożliwienie profesjonalnym astronomom i miłośnikom astronomii prowadzenia obserwacji pod niebem wolnym od zanieczyszczenia sztucznym światłem, a także troska o nocną faunę. Na terenie rezerwatu znajduje się 7 obszarów NATURA 2000, zamieszkanych przez 25 gatunków nietoperzy i inne zwierzęta nocne, m.in. salamandrę jaskiniową, sowę włochatą, gatunek motyla nocnego oraz inne stworzenia charakterystyczne dla południowej Francji.
Wzgórza nad Lazurowym Wybrzeżem od XIX w. były terenem zainteresowania zawodowych astronomów ze względu na panujące tam warunki: niskie zamglenie, przejrzyste powietrze i dużą liczbę bezchmurnych dni. Z biegiem czasu szczególną popularność zyskało kilkanaście lokalizacji, w tym chyba najbardziej znana, znajdująca się na płaskowyżu Calern, gdzie wybudowano – nadal funkcjonujące – obserwatorium. Cały region znany jest z dobrych warunków obserwacyjnych, dzięki czemu kilkanaście stowarzyszeń miłośników astronomii z okolicznych miast organizuje tam swoje imprezy i pokazy nieba, w których uczestniczy czasami nawet kilka tysięcy osób.
Rezerwat podzielony został na trzy obszary, podlegające szczególnej ochronie nocnego krajobrazu. Pierwszy zlokalizowany jest w najcenniejszej części Parku Narodowego Mercantour, drugi na terenie Rezerwatu Natury Gorges de Daluis, a trzeci obejmuje Dolinę Esteron. Wszystkie trzy obszary otacza rozległa otulina 75 gmin, zamieszkanych przez 54 tysiące osób. Najciemniejsze niebo jest w północno-wschodniej części rezerwatu, w okolicach Parku Narodowego Mercantour, a najjaśniej jest na południu. Tam łuna znad Lazurowego Wybrzeża i gęstsza zabudowa powodują zwiększone zanieczyszczenia światłem.
Ze względu na ponad 20 tysięcy lamp, wchodzących w skład zewnętrznej sieci oświetleniowej i jej rozległy obszar, dostosowanie wszystkich źródeł światła do wymogów IDA będzie kosztowne i czasochłonne. Część lamp została wymieniona (20% ogółu obecnie spełnia spełnia kryteria IDA), co już teraz przekłada się na mniejsze zużycie energii elektrycznej i zauważalną zmianę jasności nieba. Pozostałe czekają na swoją kolej i zostaną dostosowane w ciągu kilku najbliższych lat.
Rezerwat Alpes Azur Mercantour jest trzecim rezerwatem ciemnego nieba utworzonym pod auspicjami IDA we Francji i jednym z szesnastu na całym świecie.
Więcej informacji:
- Alpes Azur Mercantour Becomes Third International Dark Sky Reserve in France
- Wniosek o utworzenie rezerwatu
Opracowanie: Grzegorz Iwanicki
Źródło: IDA
Na zdjęciu: Nocne niebo nad Alpami. Źródło: IDA/Anthony Turpaud.
