Nowe badania prowadzone przez astronoma z University of Warwick w Coventry pokazały pierwszy potwierdzony przykład układu podwójnego gwiazd, w którym do pozycji biegunowej odwrócony jest otaczający go dysk protoplanetarny. Międzynarodowy zespół użył instrumentu ALMA, aby uzyskać wysokiej rozdzielczości obrazy dysku rozmiarów pasa asteroid.
Cały układ przedstawia sobą niezwykły widok grubego pierścienia gazu i pyłu krążącego pod kątem prostym do orbity układu podwójnego gwiazd. Do tej pory konfiguracja ta istniała tylko w umysłach teoretyków, ale obserwacja za pomocą instrumentu ALMA udowodniła, że dyski protoplanetarne tego typu istnieją i mogą być nawet względnie powszechne.
Dyski bogate w gaz i pył są widoczne wokół niemal wszystkich młodych gwiazd i wiemy, że co najmniej ⅓ takich dysków krążących wokół pojedynczych gwiazd tworzy planety. Niektóre z tych planet nie są wyrównywane ze spinem gwiazdy, więc zastanawialiśmy się, czy podobna sytuacja jest możliwa dla planet krążących w układach podwójnych gwiazd. Nietypowość dynamiki oznacza, że tak zwane przesunięcie biegunowe powinno być możliwe, ale do tej pory nie mieliśmy żadnych dowodów na istnienie niewyrównanych dysków, w których mogłyby powstawać te planety – mówi dr Grant M. Kennedy z University of Warwick.
Doktor Kennedy i jego współpracownicy wykorzystali instrument ALMA do ustalenia orientacji w układzie pierścienia gazu i pyłu. Orbita układu podwójnego była znana wcześniej z obserwacji, które określały sposób, w jaki gwiazdy poruszają się względem siebie. Łącząc obie informacje, naukowcy byli w stanie ustalić, że pierścień pyłu był idealnie zgodny z orbitą biegunową. Oznacza to, że podczas, gdy gwiazdy krążą wokół siebie w jednej płaszczyźnie, otaczający je dysk jest usytuowany pod kątem prostym do ich orbit.
Gdyby na wewnętrznej krawędzi pierścienia pyłowego znajdowała się planeta bądź planetoida, sam pierścień wyglądałby z powierzchni jako szerokie pasmo wznoszące się niemal prostopadle od horyzontu. Konfiguracja biegunowa oznacza, że gwiazdy pojawiałyby się i znikały z płaszczyzny dysku. Pory roku na planetach w takim układzie także byłyby inne niż na Ziemi.
Opracowanie: Agnieszka Nowak
Więcej:
Double star system flips planet-forming disk into pole position
Źródło: University of Warwick
Na zdjęciu: Wizja artystyczna przedstawiająca układ podwójny gwiazd z otaczającym go dyskiem pyłowo-gazowym. Źródło: University of Warwick/Mark Garlick.
