GW Ori to układ trzech gwiazd związanych ze sobą grawitacyjnie. Oprócz tego, że jest to układ potrójny, GW Ori jest niezwykły także z innego powodu – kryje w sobie dysk okołogwiazdowy otaczający wszystkie trzy gwiazdy.
GW Ori znajduje się w gromadzie zwanej Lambda Orionis, widocznej w pobliżu Betelgezy. Wewnętrzne gwiazdy układu GW Ori A i GW Ori B krążą wokół siebie w odległości około 1 jednostki astronomicznej (j.a.). Trzecia gwiazda, GW Ori C, okrąża je w odległości około 8 j.a.
Dysk okołogwiazdowy GW Ori jest ogromny w stosunku do orbit swoich gwiazd. Pyłowy składnik dysku ma średnicę około 400 j.a., a składnik gazowy obejmuje 1300 j.a. Dla porównania, Neptun krąży w odległości 30 j.a. od Słońca!
Modele GW Ori zasugerowały lukę w dysku między 25 a 55 j.a. od jego centrum. W ramach przeprowadzonych niedawno badań Jiaqing Bi z University of Victoria (Australia) podjął próbę przetestowania tych modeli i zbadania struktury GW Ori bezpośrednio, wykorzystując dane uzyskane przez obserwatorium ALMA.
Bi i współpracownicy wykorzystali obserwacje z ALMY wykonane na wielu częstotliwościach w celu zbadania gazu i pyłu z dysku okołogwiazdowego. Składnik pyłowy ma charakterystyczną emisję, którą można zaobserwować na długości fali 1,3 mm, podczas gdy gazowy można badać przy użyciu określonego przejścia tlenku węgla.
Obserwacje gazu wykazały oczekiwaną jego rotację, a dodatkowa struktura dysku była natychmiast widoczna w obserwacjach pyłu. Bi i współpracownicy zidentyfikowali trzy pierścienie pyłowe w dysku W Ori w odległości odpowiednio około 46, 88 i 338 j.a. od jego centrum, przy czym najbardziej wewnętrzny pierścień był tym, który był sugerowany przez poprzednie modele. Dodatkowo ujawniono nieoczekiwany wynik – pierścienie pyłowe mogą być bardzo nierówno ustawione względem siebie!
Zespół odkrył, że pierścienie pyłowe wykazują znaczne nachylenie w stosunku do płaszczyzny orbit GW Ori A i GW Ori B – konkretnie 11, 35 i 40 stopni, poczynając od pierścienia najbardziej wewnętrznego.
Dodatkowe analizy i symulacje przeprowadzone przez zespół sugerują, że gwiazdy GW Ori same nie mogły być odpowiedzialne za to nachylenie. Wewnętrzny pierścień przedstawia również kolejną zagadkę dotyczącą tego układu: oprócz tego, że jest źle ustawiony, ma także niezerową mimośrodowość.
Możliwym wyjaśnieniem mogą być dodatkowe składniki GW Ori, które również rzeźbią ścieżki na dysku. Zjawisko to zostało zaobserwowane wcześniej przez ALMĘ na dyskach protoplanetarnych. W takim wypadku byłby to pierwszy przypadek wykrycia towarzysza wokół układu potrójnego. Czas pokaże, jak jest naprawdę.
Opracowanie: Agnieszka Nowak
Więcej informacji:
Seeing Things in Threes
GW Ori: Interactions between a Triple-star System and Its Circumtriple Disk in Action
Źródło: AAS
Na ilustracji: Pierścień molekularny związany z gromadą Lambda Orionis. Betelgeza jest widoczna jako niebieska gwiazda w lewym dolnym rogu. Źródło: NASA/JPL/Caltech/UCLA
