26 listopada 2019 r. w białostockiej kawiarni „Gram off on” odbyło się spotkanie inaugurujące cykl spotkań popularnonaukowych dotyczących nauk ścisłych oraz społecznych. Na pierwszy ogień poszła astronomia i tematyka czarnych dziur, fal grawitacyjnych oraz właściwości i rozumienia czasoprzestrzeni.
Pierwszym gościem Kawiarni Naukowo-Społecznej był dr hab. Marek Nikołajuk z Uniwersytetu w Białymstoku. Inauguracyjny wykład pt. „Co nowego u gwiazd?” był poświęcony głównie tematyce czarnych dziur – ich powstawaniu oraz rozrywaniu przez nie gwiazd i planet, czyli „takie wojny gwiezdne w praktyce”. Ale poruszony został także problem fal grawitacyjnych oraz właściwości i rozumienia czasoprzestrzeni.
Do kawiarni na godz. 18.00 mogła przyjść każda osoba, która chciała lepiej zrozumieć kosmos, zadać kilka pytań, wziąć udział w dyskusji albo po prostu napić się kawy z astrofizykiem. Wstęp na wykład był wolny!
Dr hab. Marek Nikołajuk, prof. UwB, pracuje na co dzień na Wydziale Fizyki Uniwersytetu w Białymstoku, w Pracowni Astronomii i Astrofizyki. Jego naukowe zainteresowania dotyczą zjawiska akrecji materii na czarną dziurę, galaktyk z aktywnym jądrem, fizyki obszaru formowania szerokich linii emisyjnych, rozerwań pływowych gwiazd i planet przez czarne dziury. W roku 2011 roku odkrył, że planety istnieją także poza Drogą Mleczną. O tym „Dlaczego zajmujemy się gwiazdami?” opowiadał w marcu 2018 roku na antenie Polskiego Radia Białystok.
Skąd wziął się pomysł na cykl spotkań popularnonaukowych w kawiarni?
Krzysztof Ogrodnik, mieszkaniec Białegostoku, uwielbia naukę. Od kilku lat śledził kanały popularnonaukowe na YouTube, w tym „Nauka to lubię” dra Tomasza Rożka czy „Czytamy Naturę” – sekcję kanału Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych UJ prowadzony przez Łukasza Lamże. Swoimi odkryciami dzielił się z żoną, aż w końcu doszedł do wniosku, że warto zrealizować spotkania popularnonaukowe, które mogą zainteresować wiele osób na co dzień mających niewielki kontakt z nauką. Zdaniem pana Krzysztofa w Białymstoku niestety nie ma zbyt wiele tego typu spotkań lub trudno o nich zdobyć informacje. Zazwyczaj białostockie uczelnie organizują wydarzenia popularnonaukowe w ramach festiwali nauki i sztuki, a to trochę za mało dla głodnych wiedzy białostocczan.
Pan Krzysztof wymyślił format takich spotkań: wykłady mają być otwarte, odbywać się cyklicznie raz na miesiąc (czasami mogą być przesunięte z powodu np. świąt czy innych wydarzeń) oraz dotyczyć nauk ścisłych i społecznych. A ponieważ bardzo lubi kawę, postanowił, że w trakcie wykładów będzie możliwość napicia się jej. Stąd pomysł na kawiarnię naukową. Skontaktował się z właścicielem kawiarnio-restauracji „Gram off on”, któremu pomysł bardzo się spodobał i który zgodził się dołączyć do projektu.
Kolejnym krokiem była wizyta pana Krzysztofa na Wydziale Fizyki UwB, gdzie spotkał się z mgr Andrzejem Branickim (Polskie Towarzystwo Astronomiczne uhonorowało go w 2015 roku nagrodą i medalem im. Włodzimierza Zonna „Za popularyzację wiedzy o Wszechświecie”). W latach 80. XX wieku pan Branicki zbudował obserwatorium na dachu akademika na potrzeby zajęć ze studentami. Pan Krzysztof znalazł w Internecie fotorelację z wizyty w tym obserwatorium. I tak trafił do pana Branickiego, a przez niego do dra hab. Marka Nikołajuka, który zgodził się poprowadzić wykład inaugurujący cykl spotkań.
Właściciel kawiarni „Gram off on” przygotował grafikę do plakatu. I wspólnymi siłami, m.in. poprzez wydarzenia na Facebooku, obaj panowie zaczęli rozreklamowywać spotkania z nauką przy kawie. Pomogła im w tym zadaniu m.in. Politechnika Białostocka, Uniwersytet w Białymstoku, Centrum Aktywności Społecznej, Nauka w Polsce, Polskie Radio Białystok oraz znajomi i rodzina.
Jeszcze przed spotkaniem z nauką przy kawie, pan Krzysztof wybrał się na zebranie białostockiego oddziału PTMA, aby zaprosić jego członków na wykład i porozmawiać o współpracy w przyszłości. Otrzymał zapewnienie, że nie tylko może liczyć na widownię na najbliższym wykładzie, ale także na poprowadzenie przez PTMA w niedalekiej przyszłości jednego ze spotkań w kawiarni.
Na spotkanie inaugurujące cykl przyszło około 45-50 osób! Byli to studenci astronomii z UwB, osoby zajmujące się astronomią amatorsko, w tym sporo osób z PTMA oraz paru znajomych. Ale także przypadkowi przechodnie, którzy widząc przez szyby, że prowadzony jest wykład, wchodzili do kawiarni i zostawali do samego końca.
Inauguracyjny wykład trwał ok. godzinę. Po nim rozpoczęła się godzinna dyskusja. Pytania nie dotyczyły tylko czarnych dziur czy grawitacji i astrofizyki, ale otarły się także o pogranicze metafizyki i filozofii. Co oczywiście jest dobrym prognostykiem na przyszłość i daje szansę na przyciągnięcie na kolejne spotkanie ludzi ciekawych świata i nauki.
Pierwsze wrażenia są takie, że pomysł na kawiarnię naukową chwycił i wobec tego będzie kontynuacja cyklu. Następne spotkanie będzie społeczne – o mniejszości Macedończyków w Białymstoku przed II wojną (robili świetną chałwę i buzę, z czego słynęły ich kawiarnie). Kolejne zaś znowu z nauk ścisłych. Ideą jest, aby co drugie spotkanie było „ścisłe”.
Za projektem Kawiarni Naukowo-Społecznej stoi w zasadzie dwóch zafascynowanych nauką ludzi: pan Krzysztof Ogrodnik i pan Marcin, właściciel „Gram off onu”.
Paweł Z. Grochowalski
Źródło: Krzysztof Ogrodnik, kawiarnia „Gram off on”, Wydział Fizyki UwB, Polskie Radio Białystok.
