W Polsce powstaną trzy stacje LOFAR!

W lipcu tego roku Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego Barbara Kudrycka podjęła decyzję o finansowaniu polskiego udziału w międzynarodowym projekcie LOFAR.

LOFAR (ang. Low Frequency Array for Radio Astronomy) jest systemem wielu radioteleskopów, zlokalizowanych w różnych częściach Europy (m.in. na terenie Niemiec, Szwecji, Francji, Polski). Układ wykorzystuje zjawisko interferencji fal radiowych do obserwacji radioźródeł i badania zjawisk fizycznych w nich zachodzących. Obserwacje prowadzone będą na niskich (10-240MHz) częstotliwościach,a system składać się będzie z 25000 anten, które tworzyć będą grupy tzw. stacje. Każda stacja zawierać będzie 96 anten. Polskie stacje stanowić będą detektory wsunięte najbardziej na wschód.

Łączność między antenami zapewniona będzie dzięki bardzo szybkiemu łączu internetowemu. Opracowanie systemu obsługującego wszystkie stacje stanowi nie lada wyzwanie dla naukowców i inżynierów.

Prace na LOFARem rozpoczęto w czerwcu 2011 roku i obecnie działa już 45 stacji. Pierwsze wyniki uzyskane przez astronomów pokazują, że naukowy potencjał instrumentu jest olbrzymi – możliwe stają się obserwacje na niskich częstotliwościach z rozdzielczością, która do tej pory osiągalna była przez instrumenty pracujące na wielokrotnie wyższych częstotliwościach!

Astronomowie podkreślają jak wielkie możliwości badawcze niesie ze sobą LOFAR. Instrument umożliwi badanie wczesnego Wszechświata, na przykład przez obserwacje radiowe obłoków wodorowych i protogalaktyk, pozwoli także na badanie ewolucji galaktyk, gromad galaktyk czy radiogalaktyk.
Ważnym aspektem instrumentu jest również możliwość śledzenia aktywności słonecznej, radiowej aktywności planet czy badanie własności promieniowania kosmicznego.

Znaczący udział w projekcie mają polscy astronomowie. Polskie Konsorcjum projektu, POLFAR, skupia naukowców z uniwersytetów i jednostek naukowych z całej Polski: Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Centrum Badań Kosmicznych PAN w Warszawie, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Uniwersytetu Zielonogórskiego, Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu, Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika w Warszawie.

Naukowcy otrzymali finansowanie na budowę trzech polskich stacji LOFARa: w okolicach Krakowa, Poznania oraz na Mazurach. Łączna suma przyznanej dotacji to 26 milionów złotych. To właśnie dzięki temu finansowaniu możliwe będzie wybudowanie trzech najdalej wysuniętych na wschód stacji projektu!