Przejdź do treści

Wczesna protogwiazda już ma wypaczony dysk

img

Korzystając z instrumentu ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) badacze po raz pierwszy zaobserwowali wypaczony dysk wokół niemowlęcej protogwiazdy, która uformowała się zaledwie kilkadziesiąt tysięcy lat temu. Oznacza to, że niedopasowanie orbit planet w wielu układach planetarnych – także w naszym własnym – może być spowodowane zniekształceniami dysku protoplanetarnego na wczesnym etapie jego istnienia.

Planety w Układzie Słonecznym krążą wokół Słońca w płaszczyznach przesuniętych o co najwyżej siedem stopni względem równika samego Słońca. Od pewnego czasu wiadomo, że wiele układów pozasłonecznych ma planety, które nie są ustawione w jednej płaszczyźnie względem gwiazdy. Jednym z wyjaśnień jest to, że niektóre planety mogły zderzyć się z innymi obiektami w układzie; innym, że gwiazdy przechodzące przez system wyrzuciły planety z ich pierwotnej płaszczyzny orbitalnej.

Jednak nadal istniała możliwość, że formowanie się planet poza normalną płaszczyzną było w rzeczywistości spowodowane wypaczeniem obłoku gwiazdotwórczego, z którego narodziły się planety. Ostatnio uzyskane obrazy rotujących dysków protoplanetarnych, w których wokół gwiazd formują się planety, faktycznie pokazują takie wypaczenia. Ale wciąż nie było jasne, jak wcześnie to nastąpiło.

Podczas badań, których wyniki opublikowano w „Nature”, grupa z RIKEN Cluster for Pioneering Research (CPR) wraz z badaczami z Chiba University w Japonii odkryła, że L1527, niemowlęca protogwiazda wciąż osadzona w obłoku, posiada dysk o dwóch częściach – wewnętrzna rotuje w jednej płaszczyźnie, a zewnętrzną w innej. Dysk jest bardzo młody i wciąż rośnie. Protogwiazda L1527, która znajduje się w odległości około 450 lat świetlnych w Obłoku Molekularnym Taurusa, jest dobrym obiektem do badań, ponieważ ma dysk, który jest zwrócony do nas prawie samą krawędzią.

Pozostaje pytanie, co spowodowało wypaczenie dysku? Nami Sakai, kierownik grupy badawczej, sugeruje dwa wyjaśnienia. Pierwsze zakłada, że nierówności w przepływie gazu i pyłu w obłokach protogwiazdowych pozostają i objawiają się jako wypaczony dysk. Druga możliwość jest taka, że pole magnetyczne protogwiazdy znajduje się w innej płaszczyźnie, niż płaszczyzna rotacji dysku, a wewnętrzny dysk jest wciągany w inną płaszczyznę od reszty dysku przez pole magnetyczne. Naukowcy planują dalsze badania w celu ustalenia, które zjawisko jest odpowiedzialne za wypaczenie dysku.

Opracowanie: Agnieszka Nowak

Więcej:
Early protostar already has a warped disk

Źródło: RIKEN

Na zdjęciu: Artystyczna wizja wypaczonego dysku wokół protogwiazdy. Badacze za pomocą instrumentu ALMA zaobserwowali protogwiazdę IRAS04368+2557 w ciemnym obłoku L1527 i odkryli, że protogwiazda ma dysk z dwiema niewyrównanymi częściami. Źródło: RIKEN

Reklama