Międzynarodowa Unia Astronomiczna ogłosiła konkurs NameExoWorlds 2022 na nazwy planet zaobserwowanych przez Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba. Propozycje mogą zgłaszać wszyscy chętni z całego świata – a więc można je nadsyłać także z Polski, do czego zachęcamy.
Do tej pory Międzynarodowa Unia Astronomiczna (IAU) przeprowadziła dwie globalne akcje nazywania planet, obecna będzie więc trzecią. W 2015 roku nazwano 14 gwiazd i 31 krążących wokół nich planet, po głosowaniu w których nadeszło ponad pół miliona głosów ze 182 krajów. W 2019 roku przypadało stulecie IAU i z tej okazji zorganizowano jeszcze większą akcję. Każdy kraj otrzymał prawo nazwania „swojej” gwiazdy i planety. Z takiej możliwości zdecydowało się skorzystać 112 państw. W dwuetapowym konkursie uczestniczyło 780 tysięcy ludzi z całego świata, a bardzo duży procent głosów był z Polski (ponad 21% w etapie głosowania).
NameExoWolds 2022 to najnowsza edycja nazywania planet. Tym razem okazją jest dziesięciolecie Biura ds. Popularyzacji Astronomii IAU. Na nazwanie czeka 20 układów planetarnych, które w najbliższym czasie zostaną zaobserwowane przez Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba.
Mapa rozmieszczenia planet, które zostaną nazwane w ramach konkursu NameExoWorlds 2022. Źródło: IAU OAO/NARIT/M. Tangmatithan
Które planety zostaną nazwane?
Na stronie konkursowej IAU podała listę 20 systemów planetarnych, które zostaną nazwane w ramach NameExoWorlds 2022. Nazwy dostaną zarówno gwiazda, jak i planeta w danym systemie. Oto ich lista wraz z odnośnikami do bardziej szczegółowych charakterystyk danego systemu:
Gwiazda GJ 1214 oraz egzoplaneta GJ 1214b [w gwiazdozbiorze Wężownika]
Gwiazda GJ 3470 oraz egzoplaneta GJ 3470b [w gwiazdozbiorze Raka]
Gwiazda GJ 367 oraz egzoplaneta GJ 367b [w gwiazdozbiorze Żagla]
Gwiazda GJ 436 oraz egzoplaneta GJ 436b [w gwiazdozbiorze Lwa]
Gwiazda GJ 486 oraz egzoplaneta GJ 486b [w gwiazdozbiorze Panny]
Gwiazda HAT-P-12 oraz egzoplaneta HAT-P-12b [w gwiazdozbiorze Psów Gończych]
Gwiazda HAT-P-26 oraz egzoplaneta HAT-P-26b [w gwiazdozbiorze Panny]
Gwiazda HATS-72 oraz egzoplaneta HATS-72b [w gwiazdozbiorze Wodnika]
Gwiazda HD 95086 oraz egzoplaneta HD 95086b [w gwiazdozbiorze Kila]
Gwiazda HIP 65426 oraz egzoplaneta HIP 65426b [w gwiazdozbiorze Centaura]
Gwiazda LHS 3844 oraz egzoplaneta LHS 3844b [w gwiazdozbiorze Indianina]
Gwiazda LTT 9779 oraz egzoplaneta LTT 9779b [w gwiazdozbiorze Rzeźbiarza]
Gwiazda L 168-9 oraz egzoplaneta L 168-9b [w gwiazdozbiorze Tukana]
Gwiazda WASP-121 oraz egzoplaneta WASP-121b [w gwiazdozbiorze Rufy]
Gwiazda WASP-166 oraz egzoplaneta WASP-166b [w gwiazdozbiorze Hydry]
Gwiazda WASP-19 oraz egzoplaneta WASP-19b [w gwiazdozbiorze Żagla]
Gwiazda WASP-43 oraz egzoplaneta WASP-43b [w gwiazdozbiorze Sekstantu]
Gwiazda WASP-63 oraz egzoplaneta WASP-63b [w gwiazdozbiorze Gołębia]
Gwiazda WASP-69 oraz egzoplaneta WASP-69b [w gwiazdozbiorze Wodnika]
Gwiazda WD 0806-661 oraz egzoplaneta WD 0806-661 B [w gwiazdozbiorze Ryby Latającej]
Jak wysłać swoją propozycję?
Nie będzie konkursów prowadzonych osobno przez poszczególne kraje – wszystkie propozycje zostaną zebrane za pomocą jednego centralnego formularza dostępnego na stronie NameExoWorlds 2022.
Propozycji nie można zgłaszać jednoosobowo – należy uformować zespół, który będzie złożony z uczniów, nauczycieli, entuzjastów astronomii, miłośników astronomii i astronomów, Niekoniecznie w każdym zespole muszą być przedstawiciele każdej z tych kategorii, ale im więcej kategorii obejmiemy, tym lepiej (tak sugeruje IAU).
Jeden zespół ma prawo zgłosić propozycje nazw dla jednego wybranego przez siebie układu planetarnego (dla gwiazdy i nazwa dla planety). Można wybrać dowolny system z listy podanej na stronie konkursu, nawet jeśli nie jest widoczny z Polski.
Należy dołączyć pisemne uzasadnienie naszego pomysłu na nazwy, w języku angielskim, maksymalnie do 300 słów.
Dodatkowo warto dołączyć wideo w języku polskim z napisami po angielsku, wyjaśniające, dlaczego wymyślona przez nas nazwa jest odpowiednia. Wideo nie jest obowiązkowe, ale zalecane.
Samo wymyślenie nazwy i jej uzasadnienie to nie koniec. Zespół powinien też zorganizować wydarzenie popularnonaukowe związane z planetami pozasłonecznymi. Mamy pełną dowolność, jakiego rodzaju wydarzenie chcemy przeprowadzić – IAU nie ogranicza pomysłowości uczestników konkursu. Jeśli jednak wydarzenia nie zorganizujemy, to nasza propozycja nazw dla gwiazdy i planety nie będzie brana pod uwagę. W formularzu konkursowym trzeba załączyć raport z wydarzenia (w języku angielski, do 300 słów), można też dodać zdjęcia albo film.
Podsumowując kroki konkursowe:
- Utwórzcie zespół złożony z uczniów, nauczycieli, entuzjastów astronomii, miłośników astronomii i astronomów (w skład zespołu nie muszą wchodzić osoby z każdej kategorii, ale im więcej kategorii będzie obecnych w zespole, tym lepiej).
- Przeprowadźcie wydarzenie popularnonaukowe związane z egzoplanetami.
- Wybierzcie jeden z 20 systemów biorących udział w konkursie.
- Wymyślcie nazwy dla gwiazdy i planety w języku polskim oraz uzasadnijcie swoją propozycję po angielsku (maksymalnie 300 słów).
- Przygotujcie wideo na temat swojej propozycji w języku polskim, z angielskimi napisami, do 3 minut (wideo nie jest obowiązkowe, ale zalecane).
- Przygotujcie raport z wydarzenia popularnonaukowego (do 300 słów plus zdjęcia lub filmy).
- Dokonajcie zgłoszenia poprzez formularz konkursu w terminie do
11 listopada 2022 roku(termin zmieniono na 11 grudnia 2022 roku).
W razie pytań odnośnie konkursu NameExoWorlds 2022, można kontaktować się z polskim komitetem konkursu pod adresem iau@pta.edu.pl. W jego składzie znajdują się polscy koordynatorzy poszczególnych biur IAU.
Terminy
Etap zbierania propozycji z całego świata potrwa do 11 listopada 2022 roku (termin zmieniono na 11 grudnia 2022 roku). Należy je nadsyłać przy pomocy formularza na stronie NameExoWorlds 2022.
Potem do akcji wkroczą narodowe komitety złożone z przedstawicieli krajowych koordynatorów poszczególnych biur IAU. Centrala IAU przekaże członkom komitetu wszystkie zgłoszenia z danego kraju, a komitet będzie miał za zadanie wybranie z nich w imieniu swojego kraju propozycji głównej i dwóch rezerwowych.
W etapie trzecim komisja IAU przeanalizuje wszystkie propozycje od komitetów krajowych i wybierze z nich nazwy dla 20 systemów planetarnych. Ogłoszenie wyników nastąpi 20 marca 2023 roku. Od tego momentu nazwy te staną oficjalne.
Kryteria dla nazw
Międzynarodowa Unia Astronomiczna jako jedyny podmiot nadaje obiektom astronomicznym nazwy, które są uznawane oficjalnie na całym świecie. Wykupienie sobie nazwy gwiazdy w firmie X czy Y nie uczyni jej oficjalną – nikt poza nami i tą firmą nie będzie tego respektował i po prostu stracimy pieniądze. Organizacja stosuje szereg zasad przy nazywaniu obiektów astronomicznych. Zasady dotyczące planet i gwiazd są opisane na stronie konkursu NameExoWorlds i warto je sprawdzić przed wysłaniem swojej propozycji. Przykładowo odrzucane będą nazwy związane z wojną albo komercyjne.
Nazwy nie mogą się też powielać już istniejących nazw obiektów astronomicznych, więc warto sprawdzić nasz pomysł w dostępnych online bazach nazw obiektów astronomicznych.
Dla przykładu, na niebie jest już gwiazda Copernicus, nazwana tak w 2015 roku. Z kolei w 2019 roku dołączyły do niej gwiazda Solaris i planeta Pirx, które IAU ostatecznie wybrała spośród propozycji z Polski. Związek z Polską ma też planeta Veles, od słowiańskiego boga Welesa. Była to jedna z czołowych polskich propozycji w 2019 roku, ale ostatecznie na niebie znalazła się jako propozycja z Chorwacji. Również wiele planetoid ma nazwy związane z naszym krajem.
Więcej informacji
- Strona konkursu NameExoWorlds 2022
- Formularz zgłoszeniowy propozycji nazw dla gwiazdy i planety
- Komunikat IAU: Launch of NameExoWorlds 2022 competition
- Baza nazw małych ciał Układu Słonecznego
- Materiały IAU: Naming Exoplanets
Autor: Krzysztof Czart
Źródło: IAU
Ilustracja na górze: Artystyczne wyobrażenie planety pozasłonecznej oraz logo konkursu NameExoWorlds 2022. Źródło: IAU OAO/NARIT
