Przejdź do treści

XMM-Newton obserwuje najmłodszego jak dotąd zaobserwowanego pulsara

Magnetar Swift J1818.0−1607

Kampania obserwacyjna prowadzona przez obserwatorium kosmiczne XMM-Newton pokazała najmłodszego pulsara, jakiego kiedykolwiek widziano – pozostałość niegdyś masywnej gwiazdy – który jest również magnetarem, mającym pole magnetyczne 70 biliardów razy silniejsze niż ziemskie.

Pulsary są jednymi z najbardziej egzotycznych obiektów we Wszechświecie. Tworzą się, gdy masywne gwiazdy kończą swoje życie jako supernowe w potężnym wybuchu, pozostawiając po sobie ekstremalne gwiezdne pozostałości: gorące, gęste i silnie namagnesowane. Czasami pulsary mają również okresy wzmożonej aktywności, w czasie których wyrzucają ogromne ilości promieniowania elektromagnetycznego w skali czasu od milisekund do lat.

Mniejsze impulsy często oznaczają początek wzmocnionego „wybuchu”, kiedy emisja promieniowania rentgenowskiego może stać się tysiąc razy bardziej intensywna. Kampania obserwacyjna prowadzona przez XMM-Newton uchwyciła taki wybuch pochodzący z najmłodszego zaobserwowanego pulsara: obiektu Swift J1818.0−1607, który pierwotnie został odkryty przez obserwatorium Swift.

Pulsar ten nie tylko jest najmłodszym z trzech tysięcy znanych w naszej galaktyce, ale należy również do bardzo rzadkiej kategorii pulsarów: magnetarów, obiektów kosmicznych o najsilniejszych polach magnetycznych, jakie kiedykolwiek mierzono we Wszechświecie.

Swift J1818.0−1607 znajduje się w odległości 15 000 lat świetlnych stąd, w Drodze Mlecznej. Odkrycie czegoś tak młodego zaraz po tym, jak powstało we Wszechświecie, jest niezwykle ekscytujące. Ludzie na Ziemi byliby w stanie zobaczyć wybuch supernowej, który uformował tego młodego magnetara około 240 lat temu, w samym środku rewolucji amerykańskiej i francuskiej – powiedział główny autor pracy, Paolo Esposito z University School for Advanced Studies IUSS Pavia we Włoszech.

Magnetar ma jeszcze więcej powodów do bycia sławnym. Jest to jeden z najszybciej wirujących ze znanych obiektów tego typu, obracając się raz na 1,36 sekundy – mimo, że ma masę dwóch Słońc upakowaną do pozostałości gwiazdowej o średnicy zaledwie 25 kilometrów.

Natychmiast po odkryciu tego obiektu astronomowie przyjrzeli mu się bardziej szczegółowo przy użyciu obserwatorium XMM-Newton, satelitów rentgenowskich Swift i NuSTAR oraz radioteleskopu Sardinia Radio Telescope.

W przeciwieństwie do większości magnetarów, które można zaobserwować tylko w promieniach X, obserwacje ujawniły, że Swift J1818.0−1607 jest jednym z nielicznych, który wykazuje również pulsacyjną emisję fal radiowych.

Magnetary są uważane za rzadkość we Wszechświecie – astronomowie odkryli jak dotąd tylko około trzydziestu – i zakłada się, że różnią się od innych rodzajów pulsarów, które emitują silne promieniowanie radiowe.

Badacze rentgenowscy od dawna podejrzewali jednak, że magnetary mogą występować znacznie częściej. To nowe odkrycie potwierdza tezę, że mogą stanowić znaczną część pulsarów znalezionych w Drodze Mlecznej. Ponadto pulsary mogą nie być tak różnorodne, jak początkowo sądzono. Zjawiska charakterystyczne dla magnetarów mogą występować również w innych rodzajach pulsarów; Swift J1818.0−1607 wykazuje cechy charakterystyczne – emisję radiową – zwykle nie przypisywane magnetarom.

Przykłady zdarzeń przejściowych obejmują rozbłyski gamma, bardzo świecące wybuchy supernowych i tajemnicze szybkie rozbłyski radiowe. Te energetyczne zdarzenia są potencjalnie związane z powstawaniem i istnieniem młodych, silnie namagnesowanych obiektów, takich jak Swift J1818.0−1607.

Opracowanie: Agnieszka Nowak

Więcej informacji:
XMM-Newton spies youngest baby pulsar ever discovered

A Very Young Radio-loud Magnetar

Źródło: ESA

Na ilustracji: Magnetar Swift J1818.0−1607. Źródło: ESA/XMM-Newton; P. Esposito i inni.

Reklama