Podczas swojego najnowszego spotkania, Rada - organ zarządzający ESO [1] - dała zielone światło dla dwuetapowej budowy Ekstremalnie Wielkiego Teleskopu Europejskiego (E-ELT). Autoryzowano wydatkowanie około miliarda euro podczas pierwszej fazy, która będzie obejmować koszty budowy w pełni sprawnego teleskopu, razem z zestawem instrumentów oraz obserwacje „pierwszego światła” w ciągu 10 lat. Pozwoli to na niesamowite odkrycia na polu planet pozasłonecznych, badań gwiazd w pobliskich galaktykach oraz w odległym Wszechświecie. Największy w historii kontrakt ESO na kopułę i główną strukturę teleskopu zostanie rozstrzygnięty w przyszłym roku.
E-ELT będzie teleskopem optycznym i podczerwonym o aperturze 39 metrów, umieszczonym na Cerro Armazones na chilijskiej pustyni Atakama, 20 km od teleskopu VLT, pracującego na Cerro Paranal. Stanie się największym „okiem” świata na niebo.
“Decyzja podjęta przez Radę oznacza, że możemy teraz budować teleskop, a główne przemysłowe prace konstrukcyjne mają zapewnione finansowanie i mogą być realizowane zgodnie z planem. Nastąpił już znaczny postęp prac w Chile na górze Armazones, a kolejne kilka lat będzie bardzo ciekawych” powiedział Tim de Zeeuw, Dyrektor Generalny ESO.
Budowa E-ELT została zaakceptowana przez Radę ESO w czerwcu 2012 r. pod warunkiem, że kontrakty większe niż 2 miliony euro zostaną rozstrzygnięte gdy całkowity koszt teleskopu (1,03 miliarda euro w cenach z 2012 roku) otrzyma finansowanie na poziomie 90%. Wyjątkiem były prace budowlane na miejscu, które uroczyście rozpoczęto w czerwcu 2014 roku i które obecnie trwają.
W międzyczasie 10% całkowitych kosztów projektu zostało przeniesionych do drugiej fazy. Dzięki akcesji Polski do ESO, obecne finansowanie dla E-ELT osiągnęło poziom ponad 90% całkowitych kosztów pierwszej fazy. Dodatkowe zobowiązanie od Brazylii (przyszłego członka ESO, umowa w trakcie ratyfikacji) jest spodziewane w najbliższych latach.
Aby uniknąć opóźnienia projektu, Rada ESO zdecydowała, że pierwsza faza budowy 39-metrowego teleskopu może już zostać rozpoczęta. Etap ten obejmuje kontrakt na główną strukturę i kopułę teleskopu. Ten największy w historii ESO kontrakt zostanie przyznany pod koniec 2015 roku i doprowadzi do w pełni działającego E-ELT.
Elementy teleskopu, które nie mają jeszcze całkowitego finansowania, obejmują część systemu optyki adaptatywnej, niektóre z instrumentów, pięć najbardziej wewnętrznych pierścieni zwierciadła głównego teleskopu (210 segmentów) oraz zapasowy komplet segmentów potrzebny do efektywnej pracy teleskopu w przyszłości. Opóźnienie w budowie tych elementów nie redukuje nadzwyczajnego potencjału naukowego teleskopu. Zostaną one dokończone pod koniec fazy pierwszej, po zaaprobowaniu dodatkowych funduszy, w szczególności oczekiwanych po zostaniu Brazylię krajem członkowskim ESO.
Więcej szczegółowych informacji zawarto w FAQ w artykule w „Messengerze”.
„Zadeklarowane obecnie fundusze pozwolą na budowę w pełni działającego E-ELT, który będzie najpotężniejszym ze wszystkich ekstremalnie wielkich teleskopów spośród obecnie planowanych projektów i będzie mieć największą powierzchnię zbierającą światło oraz zestaw instrumentów. Pozwoli to na wstępne scharakteryzowanie egzoplanet o masie Ziemi, badania populacji gwiazdowych w pobliskich galaktykach, a także na niezmiernie czułe obserwacje głębokiego Wszechświata” podsumowuje Tim de Zeeuw.
Uwagi
[1] Decyzja wymagała dziesięciu głosów akceptujących (spośród czternastu głosujących krajów). Uzyskano jedenaście głosów akceptujących. Trzy głosy zostały oddane ad referendum, co oznacza, że wstępnie są uznane jako pozytywne, ale potrzebują jeszcze akceptacji władz w odpowiednich Krajach Członkowskich przed kolejnym spotkaniem Rady ESO. Uzyskanie potwierdzenia będzie oznaczać jednomyślną decyzję Rady ESO.
Źródło: ESO
Tłumaczenie: Krzysztof Czart
(Tekst ukazał się pierwotnie w serwisie edukacyjnym PTA Orion, którego zasoby zostały włączone do portalu Urania)
Na zdjęciu: Artystyczna wizja 39-metrowego teleskopu E-ELT. Źródło: ESO/L. Calçada
