Obiekty transneptunowe, jak sama ich nazwa wskazuje, krążą poza orbitą Neptuna, który jest najdalszą planetą Układu Słonecznego (czasami przecinają tą orbitę). Z powodu ich znacznej odległości od Ziemi jesteśmy w stanie zaobserwować jedynie stosunkowo duże obiekty. Do tej pory odkryto nieco ponad tysiąc planetoid krążących poza Neptunem (ocenia się, że są tam miliony obiektów), spośród których 79 posiada swoje satelity.

Obiekty transneptunowe można w uproszczeniu podzielić na dwie grupy: planety karłowate, oraz pozostałe planetoidy. Te ostatnie stanowią większość (76 na 79) z obiektów posiadających swoje księżyce, przy czym księżyce te są często zbliżone rozmiarami do swoich planetoid i z tego powodu traktowane zazwyczaj jako układy podwójne. Krążą wokół planetoid o rozmiarach od kilkudziesięciu kilometrów do ponad tysiąca kilometrów. Rozmiary tych księżyców wynoszą od kilkudziesięciu kilometrów do ok. 300 kilometrów. Okrążają one swoje planetoidy w odległości od tysiąca do kilkudziesięciu tysięcy kilometrów, przy czym rekordzistka jest oddalona o 102 tys. kilometrów (chociaż należy ona w rzeczywistości do układu podwójnego).

Wśród czterech transneptunowych planet karłowatych, trzy posiadają swoje księżyce. Największą ich liczbę ma Pluton, wokół którego krąży 5 satelitów. Zostały one opisane w części poświęconej Plutonowi. Z pozostałych planet karłowatych Haumea posiada dwa księżyce, a wokół Eris odkryto dotychczas tylko jednego satelitę.

Hi'iaka

Hi'iaka jest większym i bardziej oddalonym z dwóch księżyców Haumei. Została odkryta w styczniu 2005 r. przez zespół astronomów pod kierownictwem Marka Browna. Krąży wokół planety karłowatej o średnicy ok. 1379 kilometrów, przy czym okrąża ją w ciągu 49 dni po orbicie o średnim promieniu 49,9 tys. kilometrów. Księżyc jest zbudowany głównie z lodu wodnego i ma średnicę ok. 320 kilometrów. Nazwę otrzymał po córce Haumei, jednej z bogiń w mitologii mieszkańców Hawajów.

Namaka

Namaka jest jednym z dwóch księżyców Haumei, przy czym jest dwa razy mniejsza od sąsiedniej Hi'iaki. Została odkryta kilka miesięcy po swojej większej towarzyszce, w czerwcu 2005 r. przez zespół astronomów pod kierownictwem Marka Browna. Otrzymała nazwę po jednej z córek bogini Haumei z mitologii hawajskiej. Okrążą swoją planetę w ciągu nieco ponad 18 dni po mocno ekscentrycznej orbicie (mimośród 0,25) o średnim promieniu 25,6 tys. kilometrów. Ma średnicę wynoszącą ok. 160 kilometrów, oraz powierzchnię odznaczającą się wysokim albedo (min. 0.8).

Zdjęcie Haumei oraz okrążających ją Hi'iaki (na górze) oraz Namaki (na dole). Źródło: CalTech/Mark Brown.

Dysnomia

Dysnomia jest jedynym księżycem planety karłowatej Eris, i jednocześnie drugim największym wśród satelitów planet karłowatych po Charonie. Została odkryta we wrześniu 2005 r. przez grupę astronomów pod przewodnictwem Marka Browna, za pomocą teleskopów Kecka w Obserwatorium na Mauna Kea. Otrzymała nazwę po córce bogini Eris z mitologii Greckiej. Jej średnica nie została ostatecznie ustalona, jednak uważa się, że może mieć od 100 do ok. 700 kilometrów (w zależności od przyjętego albedo). Okrąża Eris w ciągu ponad 15 dni po niemal kołowej orbicie o średnim promieniu 37,3 tys. kilometrów.

Zdjęcie Eris i Dysnomii (jasna kropka po lewej od Eris). Źródło: CalTech/Mark Brown.

Grzegorz Iwanicki