Długi Marsz 3

 

Długi Marsz 3 - chińska rakieta nośna, zbudowana głównie na potrzeby lotów na orbity geosynchroniczne. Bazuje na konstrukcji Długiego Marszu 2, dodając trzeci stopień zasilany ciekłym wodorem.

 

Rakieta Długi Marsz 3B startująca z satelitami Beidou-3M11 i Beidou-3M12. Źródło: Xinhua/Liang Keyan.

Wstęp

 

Rakieta Długi Marsz 3 to 3-stopniowa pochodna Długiego Marszu 2 (konkretnie wersji 2E tej rakiety), przeznaczona głównie do wynoszenia ładunków geostacjonarnych z kosmodromu Xichang w środkowych Chinach. Swój debiut miała w 1984 roku, a obecnie stosowane rakiety tej grupy pochodzą bezpośrednio od debiutującego w 1994 roku wariantu 3A.

 

Rodzinę tych rakiet można najprościej podzielić na trzy główne gałęzie: 3A (bez rakiet pomocniczych), 3C (z dwiema rakietami pomocniczymi) i 3B (z czterema rakietami pomocniczymi).

 

Obecnie Długi Marsz 3 to główny przedstawiciel ciężkich chińskich rakiet. W najbliższych latach będzie ona stopniowo zastępowana Długim Marszem 5 - bardziej nowoczesną i wydajną konstrukcją, która miała za sobą już pięć lotów (4 udane).

 

Wariant 3A zadebiutował w 1994 roku. Była to znacznie usprawniona konstrukcja w stosunku do 3. Udźwig na orbitę GTO zwiększył się dwukrotnie. Trzeci stopień na ciekły wodór został znacznie powiększony i wyposażony w dwa silniki YF-75 zamiast jednego. Rakieta korzystała też z zaawansowanego cyfrowego komputera pokładowego.

 

Obecnie 3A zastępuje zwykle wariant 3C, który zadebiutował w 2008 roku. Ma on powiększony dolny stopień i jest dodatkowo wyposażony w dwie rakiety pomocnicze. To dało mu udźwig prawie 4 t na orbitę GTO.

 

Najcięższym wariantem (i do niedawna najcięższą chińską rakietą w ogóle) był 3B. W stosunku do 3A rakieta ta ma usprawnioną awionikę i zwiększone stopnie. W 2009 roku rakieta doczekała się liftu (wersja 3B/G1 lub G2), w którym powiększono dolny stopień i rakiety pomocnicze i zmodyfikowano nieco powierzchnie aerodynamiczne. To pozwoliło osiągnąć udźwig 5,5 t na GTO.

 

Na wariantach 3B i 3C coraz częściej stosowany jest dodatkowy górny stopień manewrowy Yuanzheng (YZ), który pozwala na wysyłanie większej ilości ładunków i większe modyfikacje orbity.

 

Rakiety serii Długi Marsz 3 startują z kosmodromu Xichang (wyrzutnie LC-2 i LC-3). Do tej pory ten system nośny wykonał 128 startów, z czego 121 było w pełni udanych.

 

Rakiety Długi Marsz 3 budowały chińską sieć nawigacyjną Beidou, wysłały też dotychczas wszystkie chińskie misje księżycowe Chang’e.

 

Informacje ogólne

Wysokość	52,5 m - 56,3 m (w zależności od wariantu)
Średnica	3,35 m
Masa startowa	241 000 kg - 425 800 kg (w zależności od wariantu)
Liczba stopni	3 stopnie + ew. rakiety pomocnicze (2 w 3C, 4 w 3B)
Liczba startów (w tym nieudanych) - stan na 19.11.2020	128 (2 całkowite utraty, 5 nieprawidłowa orbita)
Udźwig na LEO	6000 kg - 11 500 kg (w zależności od wariantu)
Udźwig na GTO	2600 kg - 5550 kg (w zależności od wariantu)

 

 

Opracował: Rafał Grabiański