Teleskop VISTA (ang. Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy) działający w ramach Europejskiego Obserwatorium Południowego w Paranal (Chile) wykonał nowe, imponujące zdjęcia Galaktyki Rzeźbiarza (NGC 253), które stanowią pierwszą częścią większej kampanii obserwacyjnej. VISTA pracuje w zakresie podczerwonym i dzięki temu jej obserwacje są mniej narażone na wpływ pyłu międzygwiazdowego. Pozwala to między innymi na badanie niezliczonych ilości chłodnych gwiazd oraz gwiazd budujących poprzeczkę w centralnej części galaktyki. Dane uzyskane dzięki teleskopowi VISTA dostarczają nam informacji na temat historii i przyszłej ewolucji tej galaktyki.
Galaktyka Rzeźbiarza znajduje się w gwiazdozbiorze o tej samej nazwie i jest jedną z najjaśniejszych galaktyk na niebie. Jest na tyle jasna, że można ją zobaczyć już przy pomocy lornetki. Odkryła ją w 1783 roku Karolina Herschel z Anglii. NGC 253 jest galaktyką spiralną znajdującą się w odległości 13 milionów lat świetlnych stąd. Jest najjaśniejszym członkiem niewielkiej grupy galaktyk nazwanej Grupą Galaktyk w Rzeźbiarzu, która stanowi jedno z najbliższych nam zgrupowań w naszej Grupie Lokalnej. Jej jasne świecenie jest w dużej mierze spowodowane burzą formacji gwiazdowej zachodzącą w galaktyce, z drugiej strony jednak zawiera duże ilości pyłu, które przysłaniają widok większości galaktyki. NGC 253 jest widoczna z Ziemi niemal wzdłuż krawędzi. W jej centrum świeci bardzo jasne jądro, a jej ramiona spiralne stają się dopiero widoczne w zewnętrznych częściach galaktyki.
VISTA, najnowszy nabytek Obserwatorium ESO w Paranal na Pustyni Atacama w Chile, jest największym teleskopem przeznaczonym do wykonywania przeglądów nieba. Po przekazaniu teleskopu do ESO, pod koniec 2009 roku, teleskop został wykorzystany do przeprowadzenia testowych obserwacji małych wycinków nieba i dopiero później ruszyły pełną parą większe przeglądy. Jednym z tych mini przeglądów były szczegółowe badania NGC 253 wraz z jej otoczeniem.
Jako że VISTA pracuje w zakresie fal podczerwonych to z łatwością może zaglądać do obszarów zakrytych przez pył, którego wpływ silnie ujawnia się w zakresie optycznym. Dodatkowo w tym zakresie jest widoczna ogromna ilość chłodnych gwiazd, które przez teleskopy optyczne są ledwie zauważalne. VISTA odkrywa w centralnej części dysku to co do tej pory było zasłonięte przez grube obłoki pyłu. Pozwala dostrzec wyraźną poprzeczkę zbudowaną z gwiazd, które w świetle widzialnym są praktycznie niewidoczne, oraz jej majestatyczne ramiona spiralne rozciągające się przez cały dysk galaktyki.
VISTA znajduje się niedaleko innego teleskopu ESO, VLT (ang. Very Large Telescope), który został zbudowany na sąsiednim szczycie. Panujące w tym rejonie warunki atmosferyczne pozwalają teleskopowi VISTA wykonywać wyjątkowo ostre zdjęcia, jak na obserwacje prowadzone z Ziemi.
Wyposażeni w potężny instrument, astronomie pragną rozwikłać niektóre z tajemnic Galaktyki Rzeźbiarza. Obecnie prowadzą badania nad chłodnymi czerwonymi gigantami znajdującymi się w halo otaczającym galaktykę, wykonują pomiary składu chemicznego karłowatych satelitów NGC 253 oraz poszukują nowych, dotąd nieodkrytych obiektów takich jak gromady kuliste i bardzo zwarte galaktyki karłowate. Wykorzystując unikalne dane pochodzące z teleskopu VISTA naukowcy będą próbowali odpowiedzieć na pytanie jak powstają i jak ewoluują galaktyki.
Źródło: Hubert Siejkowski
Na ilustracji: Zdjęcie w podczerwieni i świetle widzialnym: porównanie obrazów Galaktyki Rzeźbiarza (NGC 253). Źrodło: ESO
(Tekst ukazał się pierwotnie w serwisie Orion, którego zasoby zostały włączone do portalu Urania)
