Przejdź do treści

Aplikacja Cartes du Ciel (w skrócie CdC) z francuskiego „Mapa nieba” należy do najszybszych i jednocześnie najlżejszych programów komputerowych typu planetarium. Program jest dość prosty w obsłudze mimo bardzo dużych możliwości i co ważne – posiada polską wersję językową. Bardzo ważną jego zaletą jest to, że szybko się instaluje (w wersji podstawowej bez dodatkowych katalogów gwiazdowych lub innych) i płynnie działa nawet na starszych komputerach takich jak średniej klasy netbooki. Mała rozdzielczość ekranu również nie przeszkadza by w pełni płynnie korzystać z programu. Przy pierwszym uruchomieniu programu zaraz po instalacji aplikacja prosi o podanie kilku podstawowych danych takich jak miejsce obserwacji, strefa czasowa (godzina), wysokość obserwatora nad horyzontem (tę wartość w zasadzie można pominąć lub wprowadzić 0 lub 100 metrów). Od tej pory można już swobodnie korzystać i podziwiać piękno nieboskłonu na monitorze mając oczywiście domyślny obraz całego nieba. Na początku warto jednak uzupełnić program o aktualne efemerydy komet oraz planetoid. Można to zrobić poprzez główne menu programu: Ustawienia -> Parametry katalogu i obiektów -> Komety -> Elementy komet -> Połącz -> OK. Analogicznie należy postąpić w przypadku planetoid. Jako że planetoidy na ogół posiadają dobrze znane orbity i nie jest konieczne by często je aktualizować, to komety należy uaktualniać regularnie dość często zwłaszcza, że czasami jakaś kometa może zostać odkryta lub też jakaś ciemna potrafi z dnia na dzień bardzo pojaśnieć. Chyba najczęściej używanymi narzędziami w programie są: zegar (do sterowania czasem) oraz lornetka (do szukania obiektów na niebie). Lornetki zbyt obszernie wydaje się nie trzeba przedstawiać, gdyż wystarczy w wywołanym oknie dialogowym wybrać odpowiednią kategorię obiektów (najczęściej są to planety, Słońce i Księżyc), rzadziej planetoidy oraz komety, choć oczywiście wszystko zależy od tego co kto lubi najbardziej obserwować. Zegar pozwala nie tylko na ustawienie aktualnego czasu (systemowego) lub też na sztywno na wprowadzenie dowolnej daty wstecz lub do przodu ale także w połączeniu z opcją powiększania mapy na śledzenie ruchu ciał niebieskich oraz na odszukiwanie koniunkcji oraz zakryć (najczęściej gwiazd przez Księżyc).

Powyżej widać panel sterowania czasem, choć można go oczywiście na sztywno ustawić oraz rozwinięcie menu z wyborem jednostek czasu. Najczęściej stosuje się raczej mniejsze jednostki od godziny do dnia włącznie. Jednostka sekundowa przydaje się zwłaszcza przy ustaleniu dokładnego momentu zajścia danego zjawiska (zjawiska zakryciowe). Dla koniunkcji na ogół wystarczy stosować dni (rozumiane jako doby) oraz godziny, jeśli dana koniunkcja jest wyjątkowo bliska (separacja obu ciał niebieskich jest bardzo niewielka).

Czas można również ustawić na sztywno, można to zrobić poprzez Ustawienia -> Data / Czas. Wtedy pokaże się okno dialogowe:

Powyższe okno dialogowe jest na tyle proste i czytelne, że nie powinno użytkownikowi sprawiać większego problemu. Oprócz zmiany daty oraz godziny (najczęściej jakiegoś ciekawego zjawiska na niebie) większa część opcji nie jest zbyt często używana. W przypadku gdy sprawdzamy zaćmienia Księżyca należy pamiętać, aby włączyć cień Ziemi, gdyż domyślnie jest on wyłączony. Jest to dość często wykorzystywana opcja zwłaszcza dla animacji zaćmienia. Cień właczamy z menu Ustawienia -> Układ Słoneczny -> Planety.

Aby móc zacząć w pełni wykorzystywać możliwości programu należy włączyć dodatkowy katalog gwiazd. Poniżej widać katalog Hipparcos z gwiazdami do 10 magnitudo. Zasięg gwiazdowy można dodatkowo zwiększać poprzez powiększanie fragmentów mapy za pomocą lupy ze znakiem plusa.

Włączenie wyświetlania gwiazd do dziesiątej wielkości pozwoli na obserwacje bardzo częstych zakryć gwiazd przez Księżyc. Niestety jasne gwiazdy (zwłaszcza królewskie - czyli najjaśniejsze w obrębie ekliptyki) zakrywane są bardzo rzadko. Księżyc na ogół zakrywa gwiazdy szóstej wielkości lub ciemniejsze. W korzystnych warunkach jest możliwe zaobserwować nawet zakrycia ciemniejszych gwiazd! Nie mniej jednak tak ciemne zjawiska można zaobserwować praktycznie tylko metodą fotograficzną lub czułą kamerą. Ciekawą rzeczą jest wyświetlana topografia Księżyca ze światłem popielatym (w przypadku gdy nie ma pełni). Dużo łatwiej jest na takiej grafice zorientować się gdzie nastąpi kontakt Księżyca z gwiazdą jak również jest pomocne przy orientacji kierunku do ciemniejszych planet (Marsa, Urana i Neptuna).

Łukasz Wojtyniak