Astronomowie z zespołu Kosmicznego Teleskopu Hubble’a opublikowali nowy obraz mgławicy NGC 1999, w którego centrum widać coś, co przypomina ogromną dziurkę od klucza o średnicy mniej więcej 6/10 roku świetlnego. Poszukiwana jest teoria tej „dziury” w niebie.
Ta uwieczniona przez Kosmiczny Teleskop Hubblea „dziurka od klucza” znajduje się w odległości 1350 lat świetlnych od Ziemi – w pobliżu widocznej gołym okiem Wielkiej Mgławicy w Orionie, która jest obszarem narodzin gwiazd najbliższym Ziemi.
Mgławica NGC 1999 została odkryta 5 października 1785 roku przez Williama Herschela. Ten obiekt również jest znany pod oznaczeniami Ced 55i, DG 60 lub LBN 979. W mgławicy NGC 1999 po raz pierwszy odkryto obiekt Herbiga-Haro, czyli strukturę podobną do mgławicy, która powstała w wyniku zderzenia dżetu wyrzuconego przez bardzo młodą gwiazdę z otaczającym obłokiem pyłowo-gazowym.
NGC 1999 jest przykładem mgławicy refleksyjnej. Oznacza to, że nie świeci własnym światłem, ale – podobnie jak mgła wokół lampy ulicznej – jarzy się tylko dlatego, że zanurzone w tej mgławicy źródło światło oświetla otaczający pył. Tym źródłem jest wielokrotny system gwiazdowy V380 Orionis (w skrócie V380 Ori) widoczny na lewo centrum obrazu.
V380 Ori składa się przynajmniej z trzech gwiazd. W centrum tego układu wielokrotnego jest para gwiazd, których całkowita masa jest większa od trzech mas Słońca. Wokół tej pary krąży niedawno uformowana gwiazda o masie większej niż 1,6 Mʘ. W układzie tym odkryto jeszcze jeden obiekt, który może być czerwonym lub brązowym karłem.
V380 Ori jest bardzo młoda i nadal otoczona przez materię, z której się uformowała. Charakterystyczny niebieski odcień bierze się stąd, że ziarna pyłu odbijają głównie niebieskie światło.
Najbardziej zauważalną częścią mgławicy nie jest sam układ V380 Ori, ale niezwykła „dziura” w pobliżu centrum mgławicy, która przypomina ogromną czarną dziurkę od klucza w sferze niebieskiej o średnicy mniej więcej 0,6 roku świetlnego. Poprzednio uważano, że jest tzw. Globula Boka – bardzo gęsty obłok pyłu i gazu, który całkowicie blokuje światło. Pod wpływem grawitacji takie obłoki stopniowo kurczą się i z czasem powstają w nich nowe gwiazdy.
Jednak dokładniejsze obserwacje, wykonane m.in. przez Kosmiczne Obserwatorium Herschela, nie wykazały śladów takich procesów. Sugeruje to, że jest to faktycznie pusta przestrzeń, w której prawie nie ma materii. Dokładna przyczyna tego zjawiska nadal nie jest znana. Według jednego z wyjaśnień pustka ta mogła powstać w wyniku zderzenia z dżetami od właśnie uformowanych gwiazd i ich silnym promieniowaniem.
Mgławica refleksyjna NGC 1999 w szerszym kadrze. Jest to zdjęcie wykonane Teleskopem Schulmana o aperturze 0,8 metra. Sama mgławica jest oświetlona niebieskawym światłem przez wielokrotny układ gwiazd V380 Orionis. W pobliżu centrum mgławicy jest widoczna ciemna „dziura”, która przypomina dziurkę od klucza. Źródło: Adam Block/Mount Lemmon SkyCenter/University of Arizona
Mgławica refleksyjna NGC 1999 (Mgławica Trzynasta Perła/Mgławica Pieczątka) znajduje się w gwiazdozbiorze Oriona niedaleko Wielkiej Mgławicy w Orionie – najbliższym Ziemi obszarze narodzin gwiazd. Źródło: Stellarium
Opracowanie: Ryszard Biernikowicz
Więcej informacji: Cosmic Keyhole
Źródło: NASA / ESA / Hubble / ESO
Na ilustracji widok mgławicy refleksyjnej NGC 1999 w gwiazdozbiorze Oriona odległej o około 1350 lat świetlnych. W pobliżu centrum mgławicy jest widoczna ciemna „dziura”, która przypomina dziurkę od klucza. Jest to obraz uzyskany Kosmicznym Teleskopem Hubble’a o polu widzenia 2.78’ × 2.97’. Dodatkowo wykorzystano dane z instrumentu OmegaCAM na VLT Survey Telescope (obserwatorium ESO). Źródło: NASA / ESA / Hubble / ESO / K. Noll
