Tegoroczne przejście Merkurego - zdjęcia | Urania

Tegoroczne przejście Merkurego na tle tarczy Słońca już za nami. Częściowo zachmurzone niebo nie było przeszkodą, aby zrobić zdjęcia tego rzadkiego zjawiska w różnych miastach w Polsce.

Dr Antoni Winiarski serię 10 zdjęć tranzytu Merkurego wykonał w Mysłowicach, aparatem fotograficznym Nikon Coolpix P510 (ZOOM 42x) z filtrem aluminiowym ND 5,0 oraz filtrem czerwonym. Widzialny na zdjęciu stosunek średnic Słońca (1938,57") i Merkurego (9,95") wynosi 194,8.

11.11.2019 godz.13 37m 30s. Merkury pojawia się na tarczy Słońca

11.11.2019 godz.14 02m 38s. Merkury na tle tarczy Słońca

Wycięty fragment poprzedniego zdjęcia

11.11.2019 godz.15 03m 30s. Filtr czerwony

(Autor: Dr Antoni Winiarski)

Tranzyt Merkurego obserwowano też między innymi w Rzepienniku Biskupim...

(Autor: Dr Bogdan Wszołek)

... oraz w Żninie...

(Autor: Astrobaza Żnin)

...i w Niepołomicach, Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, w Obserwatorium Astronomicznym w Poznaniu, Planetarium Śląskim w Chorzowie, oraz w Koszalinie.

Tak o tym unikalnym zjawisku pisze Adam Michalec z MOA w Niepołomicach:

-Obserwując tegoroczny nieboskłon, niezależnie od różnych wydarzeń na Ziemi, wszystko przebiegało według harmonii klasycznych praw astronomii, matematyki i fizyki, znanych ludzkości – lepiej lub gorzej – od wielu stuleci. Zjawisko, które nas szczególnie interesowało w tym roku - stanowiąc rekompensatę za nieciekawe tegoroczne zaćmienia - to w dniu dzisiejszym tj. 11 listopada (tranzyt) przejście Merkurego przed tarczą Słońca. W Niepołomicach - między chmurami przesłaniającymi Słońce, w okolicy Kopca, widoczne było wejście planety na tarczę słoneczną: kontakt I o godz. 13.26 i kontakt II o godz. 13.27, a śledzić zjawisko można było (teoretycznie) tylko do zachodu Słońca o godz. 16.01. Natomiast maksimum zjawiska, które wystąpiło o godz. 16.20, oraz zejście planety z tarczy słonecznej (kontakt III o godz. 19.02 i kontakt IV o godz. 19.04) nie były u nas widoczne. Gdyby nam pogoda obserwacyjna tym razem nie dopisała, to następny taki przemarsz Merkurego na tle tarczy słonecznej, wystąpi dopiero 13.XI. 2032 roku. W Polsce będzie wtedy ono widoczne w całości, począwszy od godz. 07.41, oby tylko nie było listopadowych mgieł.

Przejście (tranzyt) Merkurego przed tarcza Słońca, obserwowane z powierzchni Ziemi, występuje wtedy, gdy planeta znajduje się blisko węzłów orbity okołosłonecznej. Ponieważ orbita Merkurego jest nachylona pod kątem nieco ponad 7 stopni do Ekliptyki, zatem przejścia Merkurego przed tarczą Słońca, mogą występować w ściśle określonych odstępach czasu, które można wyliczyć z okresu gwiazdowego dla Ziemi (365,256 dni) i synodycznego dla Merkurego (115,878 dni). Obliczenia występowania tranzytów można wykonać metodą ułamków łańcuchowych, i tak w XXI wieku, takie zjawiska mogą występować na wiosnę w maju, gdy Merkury jest w węźle wstępującym, lub na jesieni w listopadzie w węźle zstępującym. Ponadto, tranzyty majowe są dłuższe w czasie niż listopadowe, ponieważ wtedy Merkury znajduje się bliżej aphelium i porusza się najwolniej na orbicie okołosłonecznej. W XXI wieku takich zjawisk będzie 14: 5 majowych i 9 listopadowych.

Tranzyty majowe Merkurego, obserwowane z Ziemi, w XXI wieku wystąpiły już, lub wystąpią w: 2003, 2016, 2049, 2062 i 2095 roku, natomiast listopadowe w latach: 2006, 2019, 2032, 2039, 2052, 2065, 2078, 2085, 2098. Z tego zestawienia widać, iż każdemu tranzytowi majowemu Merkurego odpowiada po trzech latach (dokładniej po 3.5 roku, czyli po połowie cyklu siedmioletniego) tranzyt listopadowy, ale nie odwrotnie.

Posługując się w/w metodą ułamków łańcuchowych, możemy wyliczyć cykle okresów synodycznych powtarzania się zjawisk tranzytowych planet dolnych. Dla Merkurego wynoszą one: 7, 13, 33, 46 i 125 lat. Według danych zawartych w "Kalendarzu astronomicznym na wiek XXI", 2004, Autorzy: R.K. Janiczek, J. Mietelski i M. Zawilski, z terytorium Polski w całości były lub będą obserwowane tranzyty Merkurego: 7 V 2003, 13 XI 2032, 7 XI 2039, 7 V 2049.

Opracowanie: Elżbieta Kuligowska