Już wkrótce, w nocy z 11 na 12 grudnia, kilkanaście minut po godzinie 1 UT, dojdzie do spektakularnego zjawiska zakrycia planetoidalnego. Dość duża asteroida (319) Leona przejdzie przed tarczą czerwonego nadolbrzyma świecącego dumnie w gwiazdozbiorze Oriona, dziewiątej pod względem jasności gwiazdy widocznej na nocnym niebie, czyli Betelgezy. Warto dodać, że alfa Oriona jest 760 razy większa od rozmiarów Słońca i leży w odległości 550 lat świetlnych od Ziemi.
Jak do tej pory astronomowie nie obserwowali tak jasnego obiektu zakrytego przez planetoidę. Nie byle jakiego obiektu, bowiem Betelgeza jest na tyle dużą gwiazdą, że przez największe teleskopy (takie obserwacje przeprowadzał teleskop VLT ESO) potrafimy zobaczyć szczegóły na jej powierzchni. Gwiazda o średnicy 48 milisekund łuku zostanie więc na kilkanaście sekund przysłonięta przez eliptyczną kształtem planetoidę.
Rozmiar Leony to około 55x80 km. Nie oznacza to jednak że Betelgeza będzie zakryta całkowicie - tak naprawdę astronomowie nie wiedzą co się dokładnie stanie i jakiego typu zjawisko zobaczymy w centrum pasa zakryciowego. Może być to zakrycie całkowite i wtedy gwiazda zniknie nam na chwilę z firmamentu, lecz równie dobrze zjawisko może mieć charakter podobny do obrączkowego zaćmienia Słońca o spadku jasności gwiazdy jedynie rzędu 3 magnitudo. Wszystko zależy od tego jak ta wrzecionowata w kształcie planetoida ustawi się w przestrzeni - przewiduje się, że jej rozmiar kątowy w chwili zjawiska będzie się wahał w granicach 41 do 46 milisekund kątowych.
Pas, z którego będzie widać zakrycie Betelgezy przez planetoidę Leona. Źródło: Gemini Pro-Am.
Pas zakrycia przechodzi przez kraje południowej Europy - Turcję, Grecję, Włochy, Hiszpanię oraz Portugalię, zakończy się zaś w rejonie bagien Everglades na Florydzie, gdzie również zostanie podjęta próba obserwacji przez kolegów z USA. Na to wyjątkowe zjawisko szykują się zarówno astronomowie zawodowi obserwujący zjawiska zakryciowe jak i współpracujący z nimi miłośnicy astronomii. Większość obserwatorów będzie umiejscowionych w rejonie miasta Alicante w Hiszpanii - tam bowiem wystąpią najkorzystniejsze do obserwacji warunki pogodowe. W tej chwili na czas zjawiska spodziewane jest zachmurzenie wysokie, jednak w przypadku tak jasnej gwiazdy nie powinno one stanowić większego problemu.
Polska reprezentacja to dość silna, 7-osobowa grupa - troje obserwatorów jedzie do Włoch (z dr hab. inż. Markiem Zawilskim na czele), czworo do Hiszpanii. W rejonie Alicante obserwacje prowadzić będzie dr hab. Anna Marciniak z Instytutu -Obserwatorium Astronomicznego UAM w Poznaniu, pozostali obserwatorzy to doświadczeni członkowie Sekcji Obserwacji Pozycji i Zakryć PTMA. Podjęta będzie również próba transmisji online na kanale AstroLife przez obserwatorów z naszego kraju. Pozostaje jedynie życzyć wszystkim dobrej pogody i fenomenalnego widoku, który z pewnością zapadnie na długie lata w pamięci.
Poniżej znajdują się użyteczne linki dotyczące przebiegu zjawiska:
- charakterystyka gwiazdy Betelgeza
- charakterystyka planetoidy (319) Leona
- film podsumowujący przygotowanie do zjawiska
- dokładna efemeryda zjawiska
- symulator przebiegu zjawiska
- transmisja zjawiska na kanale AstroLife
- artykuł w Sky & Telescope
Autor: Wojciech Burzyński
Przewodniczący Sekcji Obserwacji Pozycji i Zakryć PTMA
Ilustracja na górze:
Artystyczna wizja zakrycia Betelgezy przez planetoidę. Źródło: Giuseppe Donatiello.
