Z pomocą kalifornijskiej anteny OVRO (Owens Valley Radio Observatory) zarejestrowano okresowo powtarzający się sygnał w radiowej krzywej blasku blazara J1043+2408. Może to pomóc w lepszym zrozumieniu złożonej natury tych obiektów. Autorem pracy na ten temat jest dr Gopal Bhatta, pracownik Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Blazary stanowią ciekawą podklasę radiowo głośnych (czyli: wyraźnie widocznych podczas obserwacji na falach radiowych) galaktyk aktywnych (active galactic nuclei –AGN). Do blazarów z kolei zalicza się między innymi tak zwane obiekty BL Lacertae (BL Lacs), posiadające dżety o stosunkowo niewielkich mocach i zarazem emitujące silne fale radiowe. Ich promieniowanie synchrotronowe pochodzi w dużej mierze z wysokoenergetycznej części ich widma elektromagnetycznego. Obiekty te dodatkowo charakteryzują się dość gwałtownymi zmianami jasności.
Przykładem galaktyki BL Lac jest J1043+2408. Badając i obserwując takie obiekty naukowcy mogą wykrywać w ich promieniowaniu tak zwane quasi-okresowe oscylacje. Są one widoczne na różny sposób w ich krzywych zmian blasku – nie tylko optycznie, ale i na wielu innych częstotliwościach, w tym na falach radiowych i w zakresie promieni gamma. Taka okresowa zmienność daje nam istotne informacje na temat budowy i ewolucji blazarów, w tym związku pomiędzy ich dyskami akreacyjnymi i dżetami wydobywającymi się z takich galaktyk, oraz strukturze ich pola magnetycznego i silnego pola grawitacyjnego w okolicy centralnych czarnych dziur leżących w sercu AGN-u.
Pod koniec 2018 roku astronomowie z UJ ogłosili odkrycie okresowego sygnału radiowego dochodzącego do nas właśnie z blazara J1043+2408. Było to możliwe dzięki długookresowym, trwającym ponad 10 lat (!) obserwacjom z udziałem radioteleskopu OVRO.
Analiza zgromadzonych danych ujawniła sygnał radiowy powtarzający się z okresem około 563 dni. Naukowcy twierdzą, że sygnał o takiej okresowej modulacji można wytłumaczyć na różne sposoby, w tym obecnością w blazarze układu dwóch wzajemnie obiegających się, supermasywnych czarnych dziur i zachodzącym tam efektem Lense-Thirringa. Jednak autorzy pracy za najbardziej prawdopodobne rozwiązanie napotkanej zagadki uznali raczej grawitacyjne perturbacje zachodzące w układzie dwóch czarnych dziur.
Na zdjęciu Czterdziestometrowy radioteleskop na terenie OVRO
Opracowanie: Elżbieta Kuligowska
Czytaj więcej:
Źródło: Phys.org, Arxiv.org
Na ilustracji powyżej: Obejmujące ponad 10,5 roku obserwacje radiowe blazara J1043+2408 na częstotliwości 15 GHz z OVRO ujawniają okresowość jego krzywej zmian blasku. Źródło: Bhatta 2018
