Zachwycający widok uzyskany za pomocą Teleskopu Webba pokazuje galaktykę, ale nie w jednym momencie czasowym, nie w dwóch, a w trzech!!! Na najstarszym obrazie galaktyki zaobserwowano supernową, gdzie jest oznaczona jako AT 2022riv. Na kolejnych obrazach około 320 i 1000 dni później supernowa już osłabła i jest niewidoczna.
Teleskop Webba uchwycił ten niezwykły widok dzięki zjawisku soczewkowania grawitacyjnego. Soczewkowanie grawitacyjne ma miejsce, gdy masywne ciało niebieskie zakrzywia drogę promieni świetlnych niczym ogromna soczewka. W tym przypadku soczewką jest gromada galaktyk RX J2129 znajdująca się w odległości około 3,2 miliarda l.św. (z~0,27) od Ziemi w gwiazdozbiorze Wodnika.
Astronomowie odkryli tą supernową za pomocą Teleskopu Hubble’a i oznaczyli ją jako zjawisko przejściowe AT 2022riv. Jest to bardzo daleka supernowa typu Ia, której odległość oszacowano na 9,5 miliarda l.św. (z=1,52). Tego typu supernowe są wykorzystywane do pomiarów odległości we Wszechświecie, ponieważ zgodnie z naszą wiedzą zawsze posiadają stałą jasność w maksimum.
Gromada galaktyk RX J2129, jako kosmiczna soczewka grawitacyjna utworzyła trzy obrazy galaktyki tła z supernową AT 2022riv, które nie posiadają tej samej wielkości, położenia, a nawet czasu - ze względu na różne drogi optyczne promieni świetlnych od tej galaktyki tła, które z tego powodu do Teleskopu Webba dotarły w różnych momentach czasu. Wynika to z nierównomiernego rozkładu masy w gromadzie galaktyk RX J2129, będącej źródłem tej soczewki.
Promienie świetlne, które poruszały się najdłuższą drogą pokazują tą galaktykę tła w czasie, gdy była najstarszą i wtedy jeszcze supernowa świeciła „jasno” (tzn. miała jasność porównywalną z jasnością swojej galaktyki macierzystej).
Na następnym widoku co do długości drogi promieni świetlnych widać tą galaktykę już około 320 dni później, zaś na ostatnim widoku o najkrótszej drodze optycznej – nawet około 1000 dni po pierwszym.
Obserwacje supernowej AT 2022riv przez Teleskop Webba zostały wykonane przy użyciu kamery czułej na bliską podczerwień (NIRCam), aby wyznaczyć jasność tej soczewkowanej supernowej. Dodatkowo spektrograf NIRSpec zarejestrował widma tego obiektu – co pozwoli na porównanie tej odległej supernowej typu Ia (z~1,52) z supernowymi tego typu wybuchającymi w galaktykach w naszym otoczeniu (z~0). Jest to ważna metoda sprawdzenia, czy pomiary kosmologicznych odległości dają wyniki zgodne z naszą obecną wiedzą.
Opracowanie: Ryszard Biernikowicz
Więcej informacji:
Seeing Triple
Webb observes galaxy cluster RX J2129 triply lens supernova hosting galaxy
Transient Name Server: AT 2022riv
Źródło: ESA, NASA
Na ilustracji: Widać zrobione przez Teleskop Webba zdjęcie masywnej gromady galaktyk RX J2129.6+0005 (w skrócie RX J2129), która znajduje się w odległości ~3,2 miliarda l.św. (z~0,27). Soczewka grawitacyjna, której źródłem jest RX J2129 generuje trzy różne obrazy tej samej dalekiej galaktyki tła - różniące się czasowo nawet o ~1000 dni, które zaprezentowano w powiększeniu w trzech panelach po prawej stronie ilustracji. W tej galaktyce tła odległej o ~9,5 miliarda l.św. od Ziemi (z~1,52) zaobserwowano wybuch supernowej typu Ia, którą jako zjawisko przejściowe oznaczono AT 2022riv i widać ją tylko na najstarszym obrazie. Źródło: ESA/Webb, NASA & CSA, P. Kelly
