Grupa astronomów, wśród których jest filipińsko-amerykańska astronomka Mia de los Reyes, wzywa do zmiany nazwy dwóch najjaśniejszych galaktyk satelitarnych Drogi Mlecznej oraz wszystkich innych obiektów noszących nazwisko portugalskiego odkrywcy Ferdynanda Magellana.
We wrześniowym numerze czasopisma APS Physics ukazał się artykuł pt. „Astronomers Need to Rename the Magellanic Clouds”, którego autorem jest astronomka filipińsko-amerykańska Mia de los Reyes, adiunkt astronomii w Amherst College w Massachusetts. Wzywa ona, w imieniu grupy naukowców, do zmiany nazw Małego i Wielkiego Obłoku Magellana oraz innych obiektów noszących jego nazwisko, tj. sonda kosmiczna NASA Magellan, dwa bliźniacze optyczne teleskopy Magellana o średnicy 6,5 m w Chile czy Gigantyczny Teleskop Magellana (GMT).
Powodem takiego nastawienia jest postawa portugalskiego odkrywcy, który w czasie wyprawy dookoła Ziemi miał m.in. na terenie dzisiejszej Argentyny zniewolić rdzenną ludność Tehuelche, a na terenach, które w przyszłości stały się Filipinami, palić wioski i zabijać ich mieszkańców.
Ponadto, według grupy astronomów, Magellan nie miał nic wspólnego ani z astronomią, ani z odkryciami w kosmosie. W sumie Obłoki Magellana, w czasie wyprawy dookoła Ziemi w latach 1519-1522, zostały opisane przez członka wyprawy Magellana – Antonio Pigafetta – jako mgliste roje gwiazd. Dodatkowo naukowcy podkreślają, że Pigafetta nie był pierwszym ich odkrywcą, ponieważ informacje z obserwacji Wielkiego Obłoku Magellana mamy już z roku 964, kiedy to został opisany przez perskiego astronoma Al Sufiego.
Obserwacje Portugalczyków zostały wyprzedzone także przez wcześniejsze obserwacje Arabów i Włochów. Arabowie nazywali ten obiekt Al Bakr (Biały Wół) podczas wypraw kupieckich wzdłuż wschodnich wybrzeży Afryki.
Należy wspomnieć, że rdzenni mieszkańcy całej półkuli południowej mają nazwy i legendy dotyczące tych systemów, które poprzedzają Magellana o tysiące lat. Na przykład Mapuche we współczesnym Chile i Argentynie nazywają je Rvganko, czyli stawami wodnymi, które ich zdaniem wysychają; Kamilaroi ze współczesnej Australii uważają galaktyki za miejsca, do których ludzie udają się po śmierci; a Arimi ze współczesnej Tanzanii postrzegają chmury jako mężczyznę i kobietę, którzy pomagają Plejadom sprowadzić ulewne deszcze w porze deszczowej.
Grupa astronomów uważa, że imiona odzwierciedlają wartości społeczne. I nie można honorować ludzi, którzy są symbolem przemocy imperialistycznej skierowanej przeciwko rdzennej ludności.
Mia de los Reyes uważa, że jeśli wciąż używamy nazwisk takich osób jak Magellan, których działalność aktywnie wyrządziła krzywdę to alienujemy społeczności, które zostały skrzywdzone. A tymczasem społeczności, które ucierpiały z powodu Magellana, mają bogate tradycje astronomiczne, często mniej cenione niż zachodnie.
Astronomka pisze, że nawet w dziedzinie astronomii zawodowej konsekwencje hiszpańskiej kolonizacji trwają do dziś. Jako przykład podaje fakt, że jest pierwszą kobietą pochodzenia głównie filipińskiego, która została profesorem astronomii w Stanach Zjednoczonych, po części dlatego, że brak dostępu do zasobów w przeszłości uniemożliwiał Filipińczykom udział w badaniach astronomicznych.
Czy żądanie niektórych astronomów zostanie uznane przez Międzynarodową Unię Astronomiczną i czy Mały Obłok Magellana oraz Wielki Obłok Magellana znikną z wykazów galaktyk? Cóż, okaże się to na pewno w przyszłości. A co Wy o tym myślicie?
Źródło: APS Physics
Paweł Z. Grochowalski
