Teleskop Webba obserwował w dniu 20 czerwca 2022 roku przez ponad godzinę gromadę kulistą Messier 92 (M92) znajdująca się w halo Drogi Mlecznej w odległości około 27000 l.św.
Jest to fragment jednego ze zdjęć sfotografowanych przez Webba, z których 12 zostało uznane za najpiękniejsze przez portal JamesWebbDiscoveries spośród opublikowanych w 2023 roku.
Gromady kuliste są jednymi z najbardziej interesujących obiektów Wszechświata. Te ciasno upakowane gromady gwiazdowe są jednymi z najstarszych i najbardziej masywnych struktur we Wszechświecie, które zawierają setki tysięcy gwiazd w pojedynczych obiektach o sferycznym kształcie. Jedną z takich gromad jest M92 – znana również jako NGC 6341, która znajduje się w gwiazdozbiorze Herkulesa.
Poniżej podano listę pięciu ciekawostek o gromadzie kulistej M92:
(1) M92 jest jedną z najstarszych gromad kulistych, które są nam znane. Jej wiek szacuje się na 14 miliardów lat – co oznacza, że jest to najstarsza znana nam istniejąca gromada kulista. Dla porównania wiek naszego Wszechświata szacuje się na około 13,8 miliarda lat co oznacza, że M92 istnieje przez niemal całą historię Wszechświata. Badanie gwiazd w M92 może dostarczyć informacji o wczesnej ewolucji zarówno naszej Galaktyki jak i całego Wszechświata.
(2) M92 jest niesamowicie gęsta. Pomimo względnie małych rozmiarów (średnica zaledwie 109 l.św.), M92 jest niesamowicie gęsta. Zawiera setki tysięcy gwiazd ściśle upakowanych, ze średnią odległością pomiędzy nimi zaledwie 0,1 roku świetlnego (~6300 j.a.). Dla porównania odległość Słońca do najbliższej gwiazdy Proximy Centauri wynosi około 4,24 l.św. Z powodu tej gęstości M92 jest głównym celem badań astronomicznych na temat powstawania gwiazd i gwiazdowej dynamiki.
(3) M92 zawiera jedne z najjaśniejszych gwiazd w Galaktyce - w tym kilka gwiazd zmiennych, które są widoczne gołym okiem. Jedną z najbardziej znanych gwiazd zmiennych w M92 jest żółty olbrzym V12, który zmienia jasność o około 0,3 mag z okresem około 2,2 dnia. Inną godną uwagi gwiazdą zmienną w M92 jest pulsująca gwiazda V1, której jasność zmienia się o około 0,15 mag w okresie 2,2 godziny.
(4) M92 jest częścią większej grupy gromad kulistych. Uważa się, że ta grupa gromad kulistych, zwana gromadą Herkulesa, powstała mniej więcej w tym samym czasie z tej samej materii i zawiera kilka innych gromad kulistych godnych uwagi, np. M13 i M3. Badając wspólnie te gromady kuliste można zyskać wiedzę zarówno na temat powstawania i ewolucji gromad kulistych jak i wielkoskalowej struktury naszej Drogi Mlecznej.
(5) M92 jest widoczna gołym okiem. Pomimo, że M92 znajduje się w odległości około 27 tysięcy l.św., jest ona wystarczająco jasna by była widoczna gołym okiem pod ciemnym niebem. Wygląda jak słaba, rozmyta plamka świetlna widoczna w gwiazdozbiorze Herkulesa. Można ją łatwo zaobserwować w lornetce lub małym teleskopie. Same obserwacje M92 mogą być niesamowitym doświadczeniem uświadamiającym jak ogromny i piękny jest nasz Wszechświat.
Podsumowując:
M92 jest niesamowicie fascynującym ciałem niebieskim, które posiada wiele tajemnic dotyczących wczesnego Wszechświata i powstawania galaktyk. Oprócz jej wieku, gęstości, jasnych gwiazd i wielkoskalowej struktury – jest jeszcze wiele tajemnic do poznania na podstawie badań tej wyjątkowej gromady kulistej.
Niezależnie, czy jesteś miłośnikiem astronomii, czy też zawodowym astronomem - M92 z pewnością jest w stanie zawładnąć Twoją wyobraźnią i zainspirować do poznawania niezliczonych, podobnych perełek Wszechświata.
Na ilustracji: Obraz gromady kulistej Messier 92 (M92) o przekątnej 5’ (~39 l.św.) uchwycony w Teleskopie Webba przez kamerę NIRCam w bliskiej podczerwieni. Czarny pas w centrum zdjęcia jest „przerwą techniczną” pomijającą samo centrum M92, które jest zbyt jasne, aby jednocześnie było możliwe sfotografowanie z zewnętrznymi obszarami tej gromady.
Jest to obraz złożony z naświetlań w czterech następujących filtrach o średnich długościach fali 0,9μm (pokazany jako kolor niebieski), 1,5μm (kolor niebieskozielony), 2,77μm (kolor żółty) i 4,44μm (kolor czerwony). Źródło: NASA, ESA, CSA, A. Pagan (STScI)
Na ilustracji: Gwiazdozbiór Herkulesa z zaznaczoną pozycją gromady kulistej Messier 92 (M92 / NGC 6341) o jasności obserwowanej około 6,4 mag i rozmiarach kątowych około 14’. Źródło: Wikipedia
Opracowanie: Ryszard Biernikowicz
Więcej informacji:
• (publikacja naukowa Ap,J.) The JWST Resolved Stellar Populations Early Release Science Program. II. Survey Overview
• Stunning New Image of Globular Cluster M92 Released by Webb Telescope
• Webb Observes a Globular Cluster Sparkling with Separate Stars
• Webb Observes a Globular Cluster Sparkling with Separate Stars
•
• Najpiękniejsze zdjęcia z Teleskopu Webba w 2023 roku
Źródło: NASA, ESA, CSA
Na ilustracji: Szczegóły gromady kulistej M92 uchwycone w Teleskopie Webba przez kamerę NIRCam (bliska podczerwień). Jest to dolna-lewa ćwiartka z prawej połowy pełnego ujęcia M92. Gromady kuliste są strukturą gęsto upakowanych gwiazd, które powstały mniej więcej w tym samym czasie. W M92 około 300 tysięcy gwiazd jest ścieśnione w kuli o średnicy około 100 l.św. Nocne niebo na planecie w centrum M92 w porównaniu do ziemskiego jest „upstrzone” tysiące razy większą liczbą gwiazd. Źródło: NASA, ESA, CSA, A. Pagan (STScI)
