W poniedziałek 25 marca 2024 r. w godzinach porannych naszego czasu dojdzie do półcieniowego zaćmienia Księżyca. Pas widoczności zjawiska obejmuje dużą część Ziemi, jednak kończy się na zachodniej granicy Polski. Będzie to 64. zaćmienie spośród 71 zaćmień w 113. cyklu Saros. Obecny cykl rozpoczął się 29 kwietnia 888 r., a zakończy 10 czerwca 2150 r.
Podczas zaćmienia półcieniowego Księżyc zanurza się w stożku półcienia Ziemi. Stopień zanurzenia jest uzależniony od położenia Księżyca w stosunku do węzłów księżycowych. Geocentryczna opozycja Słońca i Księżyca w rektascensji nastąpi o godzinie 8:01. Tegoroczne zaćmienie półcieniowe częściowe będzie miało maksymalną fazę 0,9557, co oznacza, że 95,57% tarczy księżycowej zanurzy się w stożku półcienia Ziemi. Pierwszy kontakt będzie miał miejsce o godzinie 05:53. Ostatni kontakt, kończący zaćmienie półcieniowe, wystąpi o godzinie 10:32. Całe zjawisko będzie trwało 4h 39m 7s (279 minut i 7 sekund).
Zaćmienia półcieniowe występują z nieco większą częstotliwością w miesiącach zimowych (czyli w grudniu, styczniu oraz w lutym), a rzadziej w miesiącach letnich (tj. w czerwcu, lipcu, sierpniu). Wyjaśnienia tego zjawiska należy upatrywać w położeniu Ziemi względem Słońca. W styczniu Ziemia znajduje się w peryhelium orbity, czyli najbliżej Słońca, co skutkuje tym, że przekrój stożka półcienia Ziemi jest większy od przekroju stożka półcienia, kiedy Ziemia znajduje się aphelium, czyli najdalej od Słońca. Wraz ze wzrostem rozmiarów stożka półcienia Ziemi wzrasta nieznacznie prawdopodobieństwo wystąpienia półcieniowego zaćmienia Księżyca.
Półcieniowe zaćmienie Księżyca nie jest zjawiskiem bardzo efektownym. Półcień ziemski to strefa, z której (jeśli znajdzie się tam Księżyc) Ziemia nie przesłania całego Słońca, lecz tylko jego część. Czyli, o ile w cieniu Ziemi Słońce bezpośrednio nie jest widoczne, to w półcieniu widoczna jest jego część – tym większa, im dalej od cienia znajdzie się Księżyc. W momencie, w którym Księżyc zanurza się w półcień Ziemi można zaobserwować stopniowy spadek jasności jego tarczy. Nie jest to proces skokowy, czasem dopiero po kilkudziesięciu minutach orientujemy się, że tarcza Księżyca jest ciemniejsza. Gdyby Księżyc wszedł w cień Ziemi zobaczylibyśmy to natychmiast. W przypadku zaćmienia półcieniowego tak nie jest, a przy zaćmieniu półcieniowym częściowym zmniejszenie jasności jest niezwykle małe.
Pas widoczności zaćmienia 25 marca obejmie dużą część Ziemi, jednak kończy się na zachodniej granicy Polski. Dla Szczecina przebieg zaćmienia będzie następujący:
Ak - azymut liczony od północy, hk - wysokość nad horyzontem. Źródło: Almanach Astronomiczny na rok 2024
Pas widoczności zaćmienia 25.03.2024 r. Przy zachodniej granicy Polski początkowe fazy zaćmienia widoczne przy zachodzie. Źródło: Almanach Astronomiczny na rok 2024
W celu podziwiania tego zjawiska powinniśmy się udać do Europy Zachodniej albo do Ameryki lub poczekać na następne częściowe zaćmienie Księżyca widoczne także z Polski 18 września 2024 r.
Z zaćmieniem Księżyca bywa sprzężone także zaćmienie Słońca (po 2 tygodniach). Tak jest i tym razem, gdyż 8 kwietnia nastąpi długo wyczekiwane całkowite zaćmienie Słońca (niewidoczne w Europie).
Więcej:
- Opracowanie w ramach #AkademiaCMM w serwisie informacyjnym IMGW-PIB Centrum Modelowania Meteorologicznego
- Tomasz Ściężor, Almanach Astronomiczny na rok 2024, PTA, Warszawa, 2023
Autorzy: dr Grzegorz Duniec, dr Marcin Kolonko, IMGW-PIB CMM
Opracowanie: Magda Maszewska
Ilustracja: Półcieniowe zaćmienie Księżyca 25 marca 2024 r. Źródło: Almanach Astronomiczny na rok 2024
