10 i 11 sierpnia 2019 roku we wsi Sopotnia Wielka w powiecie żywieckim (woj. śląskie) odbyła się siódma już edycja Festiwalu Ciemnego Nieba. Organizatorami wydarzenia były Stowarzyszenie POLARIS – OPP i Urząd Gminy Jeleśnia oraz Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Żywcu.
Stowarzyszenie POLARIS – OPP i Urząd Gminy Jeleśnia, przy wsparciu Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Żywcu (przede wszystkim grupa wolontariuszy ze Szkolnego Koła Astronomicznego “LOŻA”), zorganizowali VII Festiwal Ciemnego Nieba w Sopotni Wielkiej, który odbył się 10 i 11 sierpnia 2019 roku. Tegoroczna edycja była bezpłatna i miała charakter otwarty. Uczestnicy byli zobowiązani jednak zgłosić się poprzez formularz dostępny za pośrednictwem strony www.ciemneniebo.pl, ponieważ wydarzenie było objęte pełną rezerwacją miejsc. W zgłoszeniu można było wybrać rodzaj udziału w obserwacjach, zawnioskować o przepustki na wjazd samochodem czy też wziąć udział w programie zastępczym i atrakcjach odpłatnych we wnętrzu Stacji Kosmicznej YSS i makiecie Sopotnia Wielka 2050
Na terenie Sopotni Wielkiej i okolic od roku 2011 funkcjonuje pierwszy w Polsce obszar redukcji zanieczyszczenia sztucznym światłem czyli Obszar Ciemnego Nieba (CN-001).
Festiwal Ciemnego Nieba organizowany jest corocznie od roku 2013 przez Stowarzyszenie POLARIS – OPP – zawsze w sierpniu, w okresie maksimum „spadających gwiazd”, ale jego początki sięgają tak naprawdę lat 1996–2001, kiedy to ówczesny Klub Polaris organizował coroczne, sierpniowe obozy obserwacyjne z serii „Astrowakacje, Astrolato czy Multiastro”. Od 2016 roku dołączył się Urząd Gminy Jeleśnia, tworząc z wydarzenia tzw. „produkt lokalny” – imprezę na stałe wpisaną w kalendarz wydarzeń regionu. Od 2014 roku obserwacjom meteorów z roju Perseidów towarzyszy zawsze muzyka na żywo.
VII Festiwal Ciemnego Nieba był wyjątkowy, gdyż na tradycyjne już obserwacje gwieździstego nieba i Perseidów przy muzyce na żywo przybyli nie tylko pasjonaci obserwowania kosmosu, ale także naukowcy pracujący na co dzień w takich instytucjach jak Uniwersytet Wrocławski, Planetarium Śląskie, Instytut Fizyki Jądrowej PAN, Politechnika Łódzka, Uniwersytet Warszawski i inne. Wzbogacili oni wydarzenie prelekcjami w ramach projektu „Dark Sky Poland”, dofinansowanego ze środków Funduszu Inicjatyw Obywatelskich NIW-CRSO (Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego) na lata 2014–2020. Dzięki naukowcom uczestnicy wydarzenia mieli okazję dowiedzieć się, dlaczego temat przewodni Festiwalu czyli „Ciemne niebo”, jest tak ważny zarówno dla astronomii obserwacyjnej, jak i dla zdrowia człowieka, przyrody, bezpieczeństwa czy dziedzictwa kulturowego.
Tegorocznym obserwacjom nieba towarzyszył szeroki przekrój gatunków muzycznych – od muzyki klasycznej, filmowej i współczesnej w wydaniu instrumentalnym, aż po elektroniczną (zespoły hermeneia (PROGREFONIK) i Most Kataleptyczny).
Muzyka klasyczna była wykonywana na pianinie elektronicznym, skrzypcach i wiolonczeli przez muzyków, wśród których była m.in. Laura - absolwentka PSM II stopnia w Katowicach – skrzypaczka i pianistka. Można było usłyszeć m.in. Nocturne op. 9 No. 2 Chopina, a także bardziej współczesne „A Star is Born” czy „Zmierzch”.
Pierwszego dnia festiwalu w godz. 13.00–17.00 odbył się blok prelekcji prowadzonych przez specjalistów. W Sali Wielofunkcyjnej przy kopule Obserwatorium Astronomicznego omawiano m.in. następujące tematy: „Metody popularyzacji astronomii i ochrony ciemnego nieba wśród dzieci, młodzieży i… seniorów”, „Współpraca z samorządem, a ochrona ciemnego nieba”, „Przykładowe źródła finansowania projektów społecznych dot. m.in. ochrony ciemnego nieba” czy „Bezpieczeństwo, dochodzenie roszczeń na drodze prawnej – emisja światła”.
Ponieważ prognozy pogody przewidywały na popołudnie i wieczór opady, organizatorzy przygotowali atrakcje zarówno na dobrą, jak i na deszczową pogodę. Tuż po godz. 20.00 spadł ulewny deszcz. Padało przez cały wieczór, wobec czego cała impreza przeniosła się do sali sportowej Zespołu Szkół nr 4 w Sopotni Wielkiej. Uczestnicy spotkania musieli zaopatrzyć się w koce, śpiwory, karimaty itd. Każdy mógł znaleźć sobie miejsce na parkiecie sali sportowej, gdzie można było usiąść lub nawet wygodnie się ułożyć. Wirtualne obserwacje trwały od godz. 21.00 do 3.00 w nocy. Sala stała się kopułą planetarium. Z projektora multimedialnego skierowanego w stronę sufitu wyświetlane były materiały poświęcone obiektom, które można było dostrzec w tej chwili na sferze niebieskiej nad Sopotnią Wielką. Ponadto pokazywane były zdjęcia Drogi Mlecznej, gromad gwiazd, mgławic, galaktyk itp. Prelekcje prowadził przedstawiciel Planetarium Śląskiego. Wykłady były prowadzone na przemian z muzyką na żywo – poważną oraz elektroniczną. Nie zabrakło też oprawy recytatorskiej w postaci krótkich wierszy i sentencji wygłaszanych przez młodych ludzi, którzy na co dzień chętnie zaglądają do siedziby Stowarzyszenia POLARIS – OPP. Uroku dodawały małe czerwone lampki, porozstawiane przed wejściem i w różnych częściach sali. Nie wolno było używać białego światła oraz telefonów komórkowych.
Festiwalowi towarzyszyły dodatkowe wydarzenia, np. szkolenie pięciu osób (dwóch kobiet i trzech mężczyzn) na Liderów Regionalnych Programu Ciemne Niebo Polska – projekt prowadzony przy wsparciu Narodowego Instytut Wolności – CRSO (FIO edycja 2019), czy kolejne spotkanie w ramach projektu grantowego „Niebo naszych dziadków”, dofinansowanego z PROW 2014–2020 poprzez LGD „Żywiecki Raj” czyli projektu adresowanego w głównej mierze do dzieci i seniorów 50+. Była także okazja do zwiedzania Sferycznego Ogrodu Badawczego, którego powstanie wsparła firma Żywiec Zdrój S.A. w ramach Lokalnych Inicjatyw Społecznych 2018 i Narodowa Agencja Europejskiego Korpusu Solidarności.
Z pełnym programem festiwalu można zapoznać się na stronie VII Festiwal Ciemnego Nieba.
Źródło: Ciemne Niebo, Stowarzyszenie POLARIS – OPP, Tomasz Zaraś, Urząd Gminy Jeleśnia, LO im. Mikołaja Kopernika w Żywcu
Opracowanie: Paweł Z. Grochowalski
