W sierpniu tego roku NASA zaprosiła niewielką grupę reporterów do obejrzenia trzech statków kosmicznych Orion przeznaczonych do przyszłych misji księżycowych Artemis, w tym Artemis 2, w Kennedy Space Center na Florydzie. Artemis 2 ma okrążyć Księżyc pod koniec 2024 roku. Wiele wskazuje jednak na to, że stanie się to dopiero w 2025 roku, w tym niedawne wypowiedzi astronauty NASA Randy'ego Bresnika, odpowiedzialnego za rozwój i testowanie sprzętu dla misji Artemis.
Misja Artemis 2 została zaplanowana na listopad 2024 roku i ma potrwać 10 dni. Elizabeth Howell, dziennikarka z portalu Space.com, miała okazję brać udział w sierpniowym spotkaniu, a także osobiście rozmawiać czteroosobową załogą Artemis 2. Wspomina, że załoga bardzo poważnie podchodzi do odpowiedzialności za przygotowanie się do misji i stworzenie „solidnego fundamentu” pod przyszłe załogi księżycowe. To misja rozwojowa – powiedziała dziennikarzom specjalistka ds. misji NASA Christina Koch. Będziemy nie tylko trenować, [ale] także ustalać sprawy z zespołem w miarę postępów. I musimy naprawdę zaakceptować tę niepewność.
Wszystko to potwierdzają kierownicy NASA i Kanadyjskiej Agencji Kosmicznej CSA, której astronauta ma także wejść w skład załogi Artemis 2. Wszyscy podkreślają, że będzie to pierwsza załogowa misja realizowana w ramach większego programu NASA Artemis, którego celem jest lądowanie ludzi na Księżycu w ramach kolejnej planowanej misji Artemis 3. Oficjalny harmonogram głosi, że Artemis 3 wyląduje nie później niż w 2026 roku, ale biorąc pod uwagę istniejące już opóźnienia w rozwoju lądownika SpaceX Starship i skafandrów załogi sama NASA przyznaje już, że rok 2027 jest bardziej realistyczny.
Program Artemis został oficjalnie ogłoszony w 2019 roku. W tamtym czasie NASA planowała lądowanie człowieka na Księżycu w 2028 roku, ale ówczesny wiceprezydent Mike Pence powiedział Narodowej Radzie Kosmicznej, że terminem ostatecznym musi być rok 2024. Mówił też wtedy, że Stany Zjednoczone biorą udział w nowym wyścigu kosmicznym z Chinami i Rosją, a w związku z tym zasady i wartości przestrzeni kosmicznej zostaną określone przez tych, którzy mają odwagę dotrzeć tam [na Księżyc] jako pierwsi. Duże projekty kosmiczne mają jednak tendencję do wykazywania opóźnień (dobrym przykładem jest oczywiście Teleskop Webba, który poleciał w kosmos dopiero dwa lata temu, po blisko 20 latach planowania i przygotowań) i przekraczania budżetu ze względu na kwestie rozwojowe. Dowódca Artemis 2 Reid Wiseman podkreśla, że bezpieczeństwo będzie ważniejsze niż jakikolwiek termin. Kiedy NASA uzna, że jesteśmy gotowi do lotu, będziemy przygotowani do lotu — powiedział portalowi Space.com w wywiadzie z grudnia 2023 roku.
Już bezzałogowa misja Artemis 1 miała swoje opóźnienia przed ostatecznym startem 16 listopada 2022 roku. Częściowo z powodu wielomiesięcznych prób związanych z pełnym zatankowaniem potężnej rakiety Space Launch System podczas testów przed jej debiutanckim startem. Co ciekawe, samo okrążenie Księżyca i powrót do domu przebiegły wtedy prawie bezbłędnie. Także dzięki temu agencja mogła ogłosić plan startu pierwszej załogowej misji Artemis niecałe pięć miesięcy później, 3 kwietnia 2023 roku.
NASA przyznaje, że wdrożyła już dotąd w życie wiele nauk wyciągniętych z misji Artemis 1, w tym zmiany w projekcie mobilnej wieży startowej, aby zmniejszyć uszkodzenia podczas startów potężnego SLS. Matt Ramsey, kierownik misji Artemis 2, wskazuje też na ulepszenie systemu danych dla nowej misji. Wysyłanie nagrań na żywo z Artemis 1 do widzów było uciążliwe, jak przyznaje, ze względu na małą pojemność danych na wykorzystanym statku kosmicznym Orion. Podczas lotów załogowych będzie jeszcze więcej materiałów wideo do przekazywania załodze, będą też momenty, gdy załoga będzie kontaktować się ze sobą nawzajem i z opinią publiczną. Trzeba więc zapewnić, że nagrania te dostaną odpowiednio wysoki priorytet w odniesieniu do zapytań kierowanych do Deep Space Network, czyli trójki ogromnych radioteleskopów na Ziemi, których NASA używa do komunikacji ze statkami i sondami kosmicznymi.
W skład załogi Artemis 2 wchodzą Wiseman, pilot NASA Victor Glover, Christina Koch (jako pierwsza kobieta w misji księżycowej) i astronauta kanadyjski Jeremy Hansen (pierwszy nie-Amerykanin). Międzynarodowy skład odzwierciedla zasady wypracowane przez Artemis Accords (porozumienia Artemis), czyli zbiór międzynarodowych porozumień rozkładających koszty eksploracji Księżyca na uczestniczące w niej kraje, zapewniając jednocześnie wytyczne polityczne dla tych partnerów. Do tej pory porozumienia podpisało ponad 30 krajów. Warto zaznaczyć, że mimo to Stany Zjednoczone nie są jedynym państwem budującym koalicję w celu zbadania i zasiedlenia Księżyca. Chiny, wraz z takimi partnerami jak Rosja, Pakistan i Białoruś, przewodzą własnemu przedsięwzięciu o nazwie International Lunar Research Station. Chiny nie są przy tym partnerem w programie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, ale Rosja już tak, a współpraca w tym programie jest jednym z niewielu rosyjskich partnerstw kosmicznych, które nie rozpadły się w wyniku trwającej inwazji na Ukrainę.
Artemis 2 nie będzie misją z lądowaniem. Załoga okrąży Księżyc i wróci na Ziemię. Strategia lotu jest nieprzypadkowa i ma na celu początkowo przetestowanie działania statku Orion z załogą na coraz wyższych orbitach Ziemi, nim zezwoli mu na sam lot na Księżyc. Orion po raz pierwszy będzie wówczas przewoził astronautów i system podtrzymywania życia, więc NASA przyjmuje takie ostrożne, wieloetapowe podejście zamiast bezpośredniego lotu na orbitę Księżyca, jak w przypadku Artemis 1. Załoga Artemis 2 ćwiczy także inne nowe procedury, w tym systemy ewakuacji awaryjnej na wypadek problemów na krótko przed startem, działania związane z systemami samego statku Orion i przygotowania symulatora statku kosmicznego do przyszłych misji na podstawie opinii załogi.
Wytypowana załoga brała już udział w długotrwałych misjach na ISS, z wyjątkiem Hansena, który ma wieloletnie doświadczenie w kierownictwie wyższego szczebla w NASA, ale nie był w kosmosie. Wynika to w dużej mierze z faktu, że Kanadyjska Agencja Kosmiczna ma tylko bardzo okazjonalne możliwości lotów na ISS ze względu na finansowanie zaledwie 2,3% tej współpracy. Cały czteroosobowy zespół ma też lub będzie wkrótce posiadał swoje „kopie zapasowe”, czyli rezerwowych zastępców, a na rok 2024 zaplanowane są specjalne ćwiczenia z udziałem głównych i rezerwowych członków załogi Artemis 2. Ci drudzy mają w przyszłości zapewnioną możliwość lotów w kolejnych misjach eksploracji Księżyca i niebawem sami przejdą całe szkolenie, aby być w gotowości na każdy wypadek także do misji Artemis 2. Wszystko to będzie jednak wymagać czasu.
Podobnie jak duże zadanie przygotowania całego wyposażenia dla Artemis 2. Większość wprawdzie jest już na różnych etapach testów i montażu – na przykład statek kosmiczny Orion. Adapter, który połączy Oriona z górnym stopniem SLS, jest opracowywany w Centrum Lotów Kosmicznych Marshalla w Alabamie. Załoga odwiedziła firmę Marshall w listopadzie i wraz z technikami złożyła autografy na adapterze jako symbol współpracy między kosmosem a Ziemią. Ramsey powiedział wówczas, że tysiące osób pracujących nad misją na Ziemi zasługuje na uwagę nie mniejszą niż załoga.
Ważnym elementem sprzętowym, który nie został jeszcze dostarczony w miejsce przyszłego startu, jest natomiast podstawowy stopień SLS. Jego część główna znajduje się w ośrodku montażowym NASA Michoud w Nowym Orleanie, a jego wysłanie do Kennedy Space Center (barką) zaplanowano na rok 2024. Sam statek kosmiczny przechodzi wiele testów, które mają zostać zakończone do czerwca 2024 roku.
Na koniec pozostają kwestie naukowe. W dalszym planie cały program Artemis zakłada dłuższe niż w przypadku poprzedniego programu Apollo wyprawy na Księżyc i ewentualnie założenie stałej bazy na jego południowym biegunie. Większy nacisk ma być przez to położony na badania, które będą prowadzone na Księżycu. Dotyczy to także zadań i pracy astronautów misji, ich skafandrów, dostępnych narzędzi i wyposażenia.
Teoretycznie lot dookoła Księżyca w 2024 roku może także utrudnić utrzymująca się, wysoka aktywność magnetyczna Słońca w jego 25. cyklu aktywności.
Czytaj więcej:
Źródło: Space.com / Elizabeth Howell
Opracowanie: Elżbieta Kuligowska
Na ilustracji: Członkowie załogi Artemis 2 sprawdzają moduł załogowy Oriona wewnątrz hali budynku w Centrum Kosmicznym Kennedy'ego NASA na Florydzie, 7 sierpnia 2023 r. (NASA)
