Efektowne pasma pyłu obecne w galaktyce Centaurus A są w pełni widoczne na pięknym zdjęciu zrobionym przez kamerę DECam na 4-metrowym teleskopie Víctora M. Blanco w Obserwatorium Cerro Tololo w Chile.
W odległości około 12 milionów lat świetlnych od nas znajduje się duża radiogalaktyka Centaurus A (NGC 5128), jedna z najbliższych nam galaktyk z aktywny, jądrem (AGN). Na powyższym obrazie wykonanym w świetle widzialnym niewidoczne są jednak główne przejawy jej aktywności, czyli potężne, emitujące promieniowanie rentgenowskie dżety radiowe wystrzeliwujące z otoczenia supermasywnej czarnej dziury położonej w sercu takiej aktywnej galaktyki. Nie zobaczymy tu również rozległego płata radiowego, zbudowanego z gorącego gazu emitującego fale radiowe. Emisja promieniowania gamma, generowane w kosmosie promieniowanie elektromagnetyczne o bardzo wysokich energiach, powstaje tam głównie w wyniku oddziaływania przyspieszonych i naładowanych elektrycznie cząstek z otaczającym je gazem lub polem promieniowania. Zatem w dżetach galaktyki Centaurus A, w dużych odległościach od jej aktywnego centrum, muszą działać potężne procesy przyśpieszania cząstek – i to do energii większych niż te, jakie mają protony rozpędzane przez fizyków w najpotężniejszych ziemskich akceleratorach.
Ciemne odnogi pyłu widoczne na zdjęciu powyżej, które zdają się być nałożone na wewnętrzne zgrubienie tej galaktyki, są konsekwencją wcześniejszej kolizji. W jej wyniku dawna, duża galaktyka eliptyczna połączyła się zdaniem naukowców z mniejszą galaktyką spiralną. Rezultatem jest dziś osobliwa galaktyka, która nie pasuje do tradycyjnych astronomicznych klasyfikacji. Czasami opisuje się ją jako galaktykę eliptyczną lub soczewkową, która łączy w sobie cechy typowych galaktyk eliptycznych oraz spiralnych.
Zdjęcie zostało wykonane 31 sierpnia tego roku i jest jednym z wielu zdjęć zebranych z pomocą szerokokątnej kamery DECam podczas kampanii obserwacyjnej, który ma pomóc astronomom w zaplanowaniu prac i obserwacji dla przyszłego Obserwatorium im. Very C. Rubin, które mają rozpocząć się już w 2023 roku.
Na zdjęciu. Galaktyka Centaurus A sfotografowana w zakresie optycznym. Obserwowana przez teleskopy H.E.S.S. emisja fal gamma pochodzi z jej centralnego obszaru, gdzie od czarnej dziury w centrum rozciąga się niewidoczny tu dżet. Źródło: APOD.
Na zdjęciu. Galaktyka Centaurus A i wschód jej dżetów radiowych ponad siecią ATCA: Źródło: APOD.pl.
Centaurus A to galaktyka lubiana zarówno przez zawodowych astronomów, jak i miłośników obserwacji nocnego nieba. W Polsce jest niestety niewidoczna – niezależnie od tego, że nie mając oczu wrażliwych na fale radiowe nie jesteśmy w stanie dostrzec jej pełnej struktury radiowej. A jest czego żałować, bo jej dżety rozciągają się na ponad milion lat świetlnych i zajmują na niebie powierzchnię kątową ponad 200 razy większą niż Księżyc w pełni.
Czytaj więcej:
- Oryginalny artykuł
- Centaurus A: Polacy badają wysokoenergetyczne promieniowania gamma z dżetu galaktyki aktywnej
- Dokładniejsze spojrzenie na Centaurus A
Źródło: Astronomy.com
Opracowanie: Elżbieta Kuligowska
Na zdjęciu: Centaurus A – gaz, światło widzialne i pył. Źródło: CTIO/NOIRLab/DOE/NSF/AURA Acknowledgments: PI: M. Soraisam (University of Illinois at Urbana-Champaign/NSF's NOIRLab) Image processing: T.A. Rector (University of Alaska Anchorage/NSF’s NOIRLab), M. Zamani (NSF’s NOIRLab) & D. de Martin (NSF’s NOIRLab)
