Jaki pierwszy wrzesień, taka będzie jesień – to przysłowie budzi w nas nadzieję, że po gorącym lecie czekać nas będzie czas pięknej, stabilnej oraz prawdziwie jesiennej pogody. Wrzesień, poza wydarzeniami historycznymi, związany jest z powrotem dzieci i młodzieży do popandemicznie zreformowanych szkół, zaś na niebie to okres równowagi między długością dnia i nocy. Te ostatnie są już coraz dłuższe i często bezchmurne, co sprzyja obserwacjom astronomicznym.
Parę ciekawych zjawisk będziemy mogli zaobserwować na wrześniowym niebie, a wszystko zależeć będzie od naszych możliwości obserwacyjnych. Postarajmy się w tym celu wykorzystać (z dala od miejskich świateł) wolny wieczór, aby chociaż przez chwilę spojrzeć w rozgwieżdżone niebo i podziwiać nawet gołym okiem Drogę Mleczną, rozciągającą się przez cały nieboskłon, od północnego do południowego horyzontu.
Słońce
Korzystaliśmy, na ile to było tylko możliwe, z uroków tegorocznego lata, a tymczasem – ani nie spostrzegliśmy kiedy – Słońce w swej wędrówce po ekliptyce systematycznie podążało ku równikowi niebieskiemu, przez co jego deklinacja, czyli wysokość nad równikiem, malała, a w związku z tym dni stawały się nieubłaganie coraz krótsze. Po północy 23 września, o godz. 03.04 Słońce znajdzie się na równiku niebieskim, w punkcie Wagi, po czym „przejdzie” z półkuli północnej nieba na południową i tym samym rozpocznie się astronomiczna jesień. W Krakowie 1 września Słońce wschodzi o godz. 5.55, a zachodzi o 19.23, natomiast 30 września wschodzi o godz. 6.39 i zachodzi o 18.20, zatem w ciągu tego miesiąca ubędzie nam dnia w Małopolsce o 107 minut! Skutkiem istnienia zjawiska refrakcji w atmosferze ziemskiej wszystkie obiekty na niebie widzimy nieco wyżej, niż są one w rzeczywistości, zatem faktyczne zrównanie długości dnia z nocą nastąpi dopiero 25 września.
Jeśli chodzi o stan aktywności magnetycznej naszej gwiazdy, to w tym miesiącu, podobnie jak to było w wakacje, należy się spodziewać dużej ilości plam, pochodni czy protuberancji, na jej tarczy. Słońce znajduje się w stanie wzrostu aktywności związanego z jego 25 cyklem jego jedenastoletniej aktywności.
Księżyc
Ciemne, prawie bezksiężycowe noce dogodne do obserwacji astronomicznych wystąpią w czwartym tygodniu września, bo Księżyc rozpocznie ten miesiąc, podążając do pierwszej kwadry, która przypadnie w dniu 3 września o godz. 20.08. Pełnia – 10 września o godz. 11.59, ostatnia kwadra – 17 września o godz. 23.52 i nów – 25 września o godz. 23.54. Księżyc znajdzie się w perygeum (najbliżej nas) 7 września o godz. 20, a w apogeum (najdalej od Ziemi) będzie 19 września o godz. 17.15 września o godz. 1 Księżyc zakryje planetę Uran, co będzie u nas widoczne. Ponadto Księżyc zbliży się, ale na nieco większe odległości liczone w stopniach, do: Saturna – 08 września w południe, Jowisza – 11 września po południu i do Marsa – 17 września nad ranem. Będzie zatem co obserwować!
Planety
Jeśli chodzi o planety, Merkurego można będzie obserwować bardzo nisko nad zachodnim horyzontem nieba do połowy września. Natomiast Wenus pełni jeszcze rolę Jutrzenki w pierwszym tygodniu miesiąca, a 5 września po północy zbliży się na odległość stopnia do Regulusa, najjaśniejszej gwiazdy w Lwie. Później już kąpie się w promieniach Słońca aż do końca listopada. Mars gości w gwiazdozbiorze Barana, gdzie 9 września po północy zbliży się do Aldebarana, najjaśniejszej gwiazdy w Byku, na odległość 4 stopni.
W gwiazdozbiorze Ryb możemy obserwować na wieczornym niebie Jowisza ze wspaniałą gromadką galileuszowych księżyców. Będzie on w opozycji do Słońca 26 września wieczorem. Przed nim, w Koziorożcu, dzielnie kroczy na niebie Saturn, przystrojony w pierścienie, z satelitą Tytanem, co możemy podziwiać już przez niewielką lunetę. Polecam szczególnie obserwacje zbliżeń Księżyca do tych gazowych planet: w dniu 8 września do Saturna, a 11 września do Jowisza. Uran będzie widoczny od północy w gwiazdozbiorze Byka, bowiem dopiero 9 września znajdzie się w opozycji do Słońca. Natomiast w gwiazdozbiorze Wodnika przez całą noc można obserwować Neptuna, który 16 września będzie w opozycji do Słońca, ale do jego obserwacji trzeba się już posłużyć przynajmniej małą lunetką. Jego dostrzeżenie może nam ułatwić zbliżenie jasnego Księżyca w pełni do tej planety, na odległość 3 stopni, w dniu 10 września o godz. 21.
Aby w tym powakacyjnym miesiącu móc obserwować Księżyc i jego zbliżenia do planet, najłatwiej będzie chyba skorzystać z lunet Młodzieżowego Obserwatorium Astronomicznego w Niepołomicach, które jest otwarte po przebudowie przy ul. Mikołaja Kopernika 2. Na zakończenie zapamiętajmy staropolskie przysłowie: Jeśli wrzesień będzie ciepły i suchy, pewno październik nie oszczędzi pluchy.
Adam Michalec MOA w Niepołomicach, 30 sierpnia 2022
Czytaj więcej:
Źródło: MOA Niepołomice
Opracowanie: Adam Michalec, Elżbieta Kuligowska
Na ilustracji: Południowo-wschodnie niebo nad Krakowem, 13 września 2022 r., godzina 21:00. Mapka: Stellarium
