Mars - Czerwona Planeta
Mars to czwarta planeta licząc w kolejności od Słońca. Jego barwa powoduje, że bywa nazywana Czerwoną Planetą. Od starożytności obiekt ten przykuwał uwagę ludzi, robi to i dzisiaj. Obecnie ludzkość szykuje się powoli do pierwszego załogowego lotu na Marsa, który według różnych spekulacji może odbyć się w ciągu 10-20 lat.
Co jakiś czas Mars świeci na niebie bardzo jasno. Astronomowie nazywają taki okres "opozycją Marsa". Przygotowaliśmy dla Was cykl artykułów przybliżających tę tajemniczą i ciekawą planetę.
Mars sfotografowany w naturalnych kolorach przez instrument OSIRIS europejskiej sondy Rosetta podczas przelotu obok planety. Zdjęcie wykonano 24 lutego 2007 r. z odległości 240 000 km. Rozdzielczość wynosi około 5 km/piksel. Obraz złożono z ekspozycji w filtrach pomarańczowym, zielonym i niebieskim. Źródło: ESA & MPS dla OSIRIS Team MPS/UPD/LAM/IAA/RSSD/INTA/UPM/DASP/IDA.
Mars - podstawy
Mars znany jest ludziom od niepamiętnych czasów. Jego współczesna nazwa wywodzi się ze starożytności, bowiem czerwona barwa planety kojarzyła się Rzymianom z bogiem wojny o tym imieniu. Nie da się wskazać odkrywcy Marsa. Wiadomo, iż egipscy astronomowie obserwowali go w drugim tysiącleciu przed naszą erą, natomiast źródła chińskie wskazują, że tamtejsi astronomowie znali planetę w IV wieku p.n.e. albo jeszcze wcześniej. Natomiast za pierwszą osobę, która spojrzała na tę planetę przez teleskop, uznawany jest Galileusz - dokonał tego w 1610 roku. Dzisiaj każdy ma szanse spojrzeć na Marsa przez lepsze teleskopy niż dysponował włoski naukowiec (chociażby podczas pokazów nieba w trakcie pikników astronomicznych), w internecie możemy znaleźć dokładne fotografie z wielkich teleskopów, obrazy z sond kosmicznych, czy łazików poruszających się po powierzchni planety.
Planeta Mars należy do kategorii planet skalistych, czyli takich jak Ziemia. Jest o połowę mniejszy od naszego kosmicznego domu i dziesięciokrotnie mniej masywny. Jego powierzchnia jest zbudowana przede wszystkim z bazaltu, jest też na niej dużo pyłu od tlenku żelaza (stąd czerwony kolor planety). Mars ma suchy klimat i różnorodne ukształtowanie terenu: góry, doliny, kaniony, kratery, pustynie, czapy polarne, a także wulkany. Jego okres obrotu dookoła osi jest bardzo podobny do ziemskiego (doba trwa 24 godziny i 37 minut).
Generalnie jest tam zimno, średnio około minus 60 stopni Celsjusza, aczkolwiek w cieplejszych porach roku temperatury mogą wzrosnąć do blisko plus 20 stopni Celsjusza (dokładniejsze wartości zebraliśmy w tabelach na dole tekstu). Atmosfera marsjańska istnieje, ale jest dużo cieńsza i rzadsza niż ziemska. Ciśnienie na powierzchni jest mniejsze niż 1% ciśnienia na powierzchni Ziemi. Na dodatek skład atmosfery jest mocno nieprzyjazny dla ludzi, bowiem aż 95% stanowi dwutlenek węgla.
Podobnie jak na Ziemi, na Marsie występują pory roku, ale trwają one dłużej (okres orbitalny planety to blisko dwa lata ziemskie). Charakterystycznym elementem marsjańskiego klimatu są burze pyłowe, które są dużo bardziej ekstremalne niż ich ziemskie odpowiedniki. Burze te mogą być lokalne, ale mogą też osiągać skalę globalną i na wiele miesięcy pokryć większość obszarów planety.
Czerwona Planeta nie ma pola magnetycznego takiego jak Ziemia. Występują jedynie lokalne, słabe pola magnetyczne. Budowa wewnętrzna przypomina prawdopodobnie ziemską. We wnętrzu znajduje się jądro o promieniu 1480 km, złożone głownie z żelaza i dodatkowo z siarki. Wokół rozpościera się krzemianowy płaszcz, a na zewnętrza skorupa o grubości od 50 do 125 km.
Woda ma problem z istnieniem na Marsie w stanie ciekłym z powodu bardzo niskiego ciśnienia atmosferycznego. Woda występuje w formie lodu przede wszystkim w czapach polarnych w okolicach biegunów i jest tam jej dość sporo (gdyby cały lód się stopił, to woda mogłaby pokryć powierzchnię planety warstwą o grubości 11 metrów). Wydaje się, że dawno temu na Marsie występowały przepływy wody. Takie wnioski uczeni wysnuwają m.in. na podstawie niektórych cech ukształtowania terenu, czy natrafienia na minerały powstające w obecności wody. Jednak temat wody na Marsie - obecnie i w dawnej historii planety - jest aktualnie przedmiotem intensywnych badań.
Mars posiada dwa malutkie księżyce: Fobosa i Dejmosa.
Planeta jest celem intensywnych badań przy pomocy bezzałogowych sond kosmicznych (orbitery, lądowniki, łaziki). Zapewne ludzkość w ciągu najbliższych 10, może 20 lub 30 lat spróbuje lotu załogowego na Marsa.
Mars na stałe zagościł w kulturze, występuje w wielu filmach, książkach, czy grach komputerowych. mobilnych i planszowych. Jest też znany jako globalna marka batonów czekoladowych, jak i w kilku innych branżach.
Z Ziemi możemy Marsa zobaczyć na niebie gołym okiem.
Kliknij tutaj, aby zobaczyć 10 ciekawostek o Marsie.
Oto zdjęcia planety Mars przedstawiające dwa jej oblicza: normalne (po lewej) i w trakcie globalnej burzy pyłowej (po prawej). Oba zostały wykonane przez Kosmiczny Teleskop Hubble'a.
Dwa oblicza Marsa: normalne (po lewej) i w trakcie globalnej burzy pyłowej (po prawej). Fotografie wykonano przy pomocy Kosmicznego Teleskopu Hubble'a w 2001 roku. Źródło: NASA.
Tutaj natomiast mamy fotografię fragmentu powierzchni planety wykonaną przez lądownik Mars Pathfinder.
Skały na powierzchni Marsa. Zdjęcie wykonał Mars Pathfinder. Fototografia stanowi złożenie zdjęć w kilku filtrach, kolory dostosowano do prawdopodobnych realnych barw na planecie. Źródło: NASA/JPL.
Zachód Słońca na Marsie
Zachód Słońca na Marsie sfotografowany 19 maja 2005 r. przez łazik Spirit. Słońce zachodzi za zbocze krateru Gusiew. Jest to wykadrowana wersja oryginalnej fotografii opublikowanej przez NASA. Źródło: NASA/JPL/Texas A&M/Cornell.
A tak z kolei przedstawia się mapa powierzchni Marsa. Kolorami oznaczono różną wysokość terenu.
Mapa topograficzna Marsa opracowana przez NASA Goddard Space Flight Center w ramach misji Mars Global Surveyor. Opublikowano ją w 1999 roku. Źródło: NASA/JPL-Caltech/GSFC.
W tabelach zebraliśmy podstawowe parametry charakteryzujące Marsa.
| Podstawowe parametry orbity Marsa | |
| Półoś wielka | 227,92 mln km (1,52 au) |
| Mimośród | 0,0934 |
| Peryhelium | 206,62 mln km (1,38 au) |
| Aphelium | 249,23 mln km (1,67 au) |
| Okres orbitalny | 686,98 dni (1,881 roku) |
| Nachylenie względem ekliptyki | 1,85o |
| Charakterystyka fizyczna Marsa | |
| Typ planety | skalista |
| Masa | 6,4171×1023 kg (0,107 masy Ziemi) |
| Promień | 3389,5 km |
| Gęstość | 3933 kg/m3 |
| Okres obrotu | 24,6229 h (24 h 37 min) |
| Nachylenie osi obrotu | 25,19o |
| Przyspieszenie grawitacyjne | 3,17 m/s2 (0,379 g) |
| Prędkość ucieczki | 5,03 km/s |
| Albedo | 0,170 |
| Temperatura powierzchni | od -140,15 °C do 19,85 °C (średnio: -63,15 °C) |
| Marsjańska atmosfera | |
| Ciśnienie atmosferyczne | 400–870 Pa (średnio: 636 Pa) |
| Dwutlenek węgla | 95,32% |
| Azot | 2,7% |
| Argon | 1,6% |
| Tlen | 0,13% |
| Tlenek węgla | 0,07% |
| Inne | para wodna, tlenek azotu, neon, HDO, krypton, ksenon |
Źródło danych w tabelach: Wikipedia
Więcej informacji:
- Informacje o Marsie w Wikipedii
- Witryna NASA poświęcona Marsowi
- Informacje o Marsie na stronie Nine Planets
Opracowanie: Krzysztof Czart